Vikan - 13.09.1973, Side 19

oT o
Gustavsberg
Mikilvægustu „húsgögn" baöherbergisins eru auövitaö
hreinlætistækin, - handlaug, baökar, salernisskál
og undirlífsskál. Annaö eru fylgihlutir sem auka nota-
gildi, öryggi og þægindi. Allir slíkir smáhlutir gegna
aukahlutverki samanboriö viö hina mikilvægari.
Hönnun baöherbergisins miöast þannig fyrst og fremst
vió hreinlætistækin, einkum þar sem þau eru fast-
tengd. Þegar þeim hefur einu sinni veriö búinn staöur
fá þau venjulega aö vera þar kyrr.
Þeim mun mikilvægara er því aó skipuleggja vel frá
upphafi. Gera þarf ráö fyrir nægu rými og velja
„baöherbergishúsgögnin", sem henta vel jafnvel þótt
stærö og venjur fjölskyldunnar kunni aö breytast.
GUSTAVSBERG postulínshreinlætistækin eru úr þétt-
stroknu kísilhrúðri og hafa haröa sprunguþétta
glerhúó. Allir fletir eru aögengilegir og auðhreinsan-
legir. Baókörin eru framleidd úr úrvals stálplötum og
glerungurinn er skv. bestu alþjóðlegu gæöaflokkun.
BYGGINGAVÖRUVERZLUN BYKO
KÓPAVOGSSF
NÝBÝLAVEGI 8 SÍMI:41000
HANN GEYAADI AAINN-
INGUNA UAA ELSKAÐA
KONU í HUGA SÉR.
Framhald af bls 9.
21. janúar 1799: ,,Eg hef verið
sorgbitinn i allan dag. Ég hef ekki
getað gleymt þvi, að á þess-
um degi var Lúðvik
XVI. tekinn af lifi. Allt mitt lif'
mun ég minnast hans með virð-
ingu”.
En hann leið samt mest fyrir
flóttann til Varennes. Aftur og
aftur snerust hugsanir hans um
21. júni 1791.
20. júni 1794: ,,Ég get varla hugs-
að um þennan dag árið 1791....”
20. júni 1797: ,,t dag er dagur sem
ég gleymi aldrei. Þá var ég ham-
ingjusamur....”
20. júni 1X00: ,,Ég er enn að hugsa
um þennan sama dag fyrir niu ár-
um og hlut minn i flóttatilraun-
inni”.
Hugsanir hans um Varennes
hafa bitran undirtón: ,,Það hefði
verið betra fyrir mig”, skrifaði
hann vini sinum, ,,að ég hefði dáið
þann 20. júni”.
Árið 1810, nitján árum eftir
flóttann til Varennes höfðu Sviar
sett Gustav IV. Adolf konung sinn
af. Karl hertogi, bróðir Gustavs
III. hafði verið valinn til konungs
og var nefndur Karl XIII. En
vegna þess að hann var orðinn
roskinn og var barnlaus, varð
einnig að velja rikisarfann. Fer-
sen var andvigur þvi að velja
Karl-August af Holstein —
Augustenburg eins og þingið
gerði, og það olli þvi að hann féll i
ónáð hjá Karli XIII. og almenn-
ingsálitið snerist gegn honum.
1 þessu óörugga andrúmslofti
fékk rikisarfinn hjartaslag og féll
af hestbaki, með þeim afleiðing-
um að hann lést hinn 18. júni 1810.
Hershöfðingjarnir höfðu byggt
áætlanir sinar á þvi að Karl-Aug-
ust yrði konungur og dauði hans
hafði þvi gifurleg áhrif.
Daginn, sem jarðarför rikisarf-
ans fór fram, var mikil ólga i
Stokkhólmi. Lögreglan gerði
miklar varúðarráðstafanir til
þess að reyna að koma i veg fyrir
valdbeitingu, ef Fersen yrði við-
staddur greftrunina.
Einn hinna fáu vina, sem Frsen
átti enn meðal hirðarinnar, var
de Suremain hershöfðingi. Hann
snæddi morgunverð með Fersen
jarðarfarardaginn og bað hann
um að taka ekki þátt i likfylgd-
inni. En Fersen hlustaði ekki á
viðvaranir hans, þvi að eins og
Suremain segir i endurminning-
um sinum ,,var samvizka hans
hrein og þess vegna kenndi hann
einskis ótta”.
De Suremain hershöfðingi get-
ur ekki hafa vitað, að þennan dag
fyrir nitján árum, hefði Fersen
viljað deyja. Það er freistandi að
álykta, að það hafi haft sitt að
segja, þegar Fersen horfðist ró-
legur i augu við þann möguleika,
að hans biði hryllilegur dauðdagi.
Ekkert i fari Fersens benti til
þess, að honum væri órótt innan-
brjósts, þegar hann steig upp i
gylltan vagn rikismarskálksins
um hádegisbilið þann 20. júni
1810. Hann sat einn i vagninum og
á honum sáust engin svipnbrigði.
Vagn hans var fremstur i lik-
fylgdinni. Það var ósækilegt
fyrirkomulag: f jaðraskreyttur
vagn dreginn af sex hvitum hest-
um og þjónarnir i rauðum ein-
kennisbúningum „stungu mjög i
stúf við einfaldleik likvagnsins”.
Þegar vagninn nálgaðist þröng-
ar götur gömlu borgarinnar, þétt-
ist mannfjöldinn og hópaðist að
vagninum, allt annað en vin-
gjarnlegur. Allt i einu hrópaði
einhver: „Svikari!” Og undir
hrópið var tekið með enn alvar-
legri ákæru: „Morðingi!” Ein-
hver kastaði steini að vagninum
og braut þannig gluggann. Grjót-
kastið jókst. Þegar likfy lgdin
kom inn á Kornhamnstorg, byrj-
aði mannfjöldinn að rifa upp
götusteinana og kasta i vagninn.
Flokkur hermanna úr lifverði
konungsins var á torginu, en þeir
ekkert til að koma i veg fyrir
árásina. Likfylgdin elti stór-
skemmdan vagn Fersens inn á
Stóru-Nýgötu eins og ekkert hefði
i skorizt. Þar náði múgæsingin
hámarki. Gatan var svo troðfull
af fólki, að vagninn komst ekki
áfram. Fersen var særður og
blæddi það mikið, að hann varð að
liggja á vagnsætinu. Allt i einu
kom Ulfsparre ofursti og sex lif-
verðir á vettvang. Ofurstinn opn-
aði vagndyrnar og skipaði rikis-
marskálknum að stiga út og leita
skjóls i húsi hinum megin götunn-
ar. Ulfsparre gaf mönnum sinum
fyrirmæli um að halda vörð um
dyrnar, á meðan hann sækti liðs-
auka.
1 húsinu, sem Fersen leitaði
hælis i, hafði hópur manna safn-
ast saman til að horfa á likfylgd-
ina. Einhver leiddi Fersen upp
tröppurnar og kom honum fyrir i
litlu herbergi og sótti vatn og
handklæði. Til allrar óhamingju
komst fólkið fljótt að þvi, að Fer-
sen var i næsta nágrenni, og her-
bergið fylltist af óvinveittum
mönnum. Tilgangur þeirra var
fyrst og fremst að biðja honum
bölbæna. Einhver sagði hann
hafa verið „orsök” frönsku
stjórnarbyltingarinnar. Svo steig
einhver fram og skipaði honum
að taka af sér serafakeðjuna, sem
hékk um háls honum. Fersen
neitaði þvi og sagði, að konungur-
inn hefði gefið sér hana og enginn
annar en hann gæti tekið hana af
sér. Þá var keðjan slitin af hon-
um, árásarmennirnir hentu henni
fyrst á milli sin, og svo út um
gluggann til fólksins, sem lét ó-
friðlega á götunni fyrir utan.
„Hendið honum lika út’„ hróp-
aði múgurinn. „Við skulum drepa
hann! ”
Aðgerðirnar voru komnar á það
sfig, að valdsmennirnir gátu ekki
lengur látið sem ekkert væri. Nú
fyrst kom yfirhershöfðingi Stokk-
hólmsborgar Silversparre á vett-
vang. Hann gerði tilraun til að
dreifa mannfjöldanum, en það
gerði aðeins illt verra. Siðan ráð-
lagði hann Fersen að láta hand-
taka sig og flytja á öruggan stað i
ráðhúsinu.
Fersen sá að þetta var eina von
hans um undankomu og studdi sig
við Silversparre niður tröppurn-
ar. Einhver náði taki á honum og
fleygði honum til jarðar, þar sem
hann lá án þess að geta hreyft sig.
Nokkrir menn stukku til og gripu i
fætur honum og drógu hann út á
götuna, þar sem múgurinn
steypti sér yfir hann. Framan i
liðssveit Silversparres var Fer-
sen misþyrmt til dauða. Þegar
hann hafði gefið upp andann, var
likinu enn misþyrmt.
Morðið hefur veriö kallað
„mesta svivirða Svia”. Abyrgðin
á morðinu á Axel von Fersen báru
Isaac Lars Silversparre og Karl
XIII. konungur.
Framhald á bls 36
37. TBL. VIKAN 19