Vikan - 26.04.1979, Blaðsíða 10

AÐ VERA FAÐIR
Sú fjölskyldugerd, sem tíðkast á Vestur-
löndum í dag, er oft nefnd kjarnafjölskylda.
Hún er samsett af móður, föður og ef tíl vill
af börnum. Afar, ömmur, frændur, frænkur
og önnur skyldmenni tílheyra ekki beinlinis
kjarnafjölskyldunni, því þau búa yfirleitt
ekki á sama stað og fjölskyldan og taka
ekki beinan þátt í lifi fjölskyldunnar.
Fjölskyldan er orðin lítíl fjölskylda, sem á
að sjá um sig sjálf og lifa sínu eigin lífi,
óháð áreitni annarra. Kjarnafjölskyldan
hefur byggst á þvi, að karlmaðurinn sé
fjarlægur henni tímum saman og sé sá, sem
sjái um efnahagslega og félagslega stöðu
fjölskyldunnar, en börnin hafa verið skil-
greind á yfirráðasvæði konunnar. Hvar er
faðirinn i þessu spili?
Faðirinn hefur gleymst
Innan sálfræðinnar hafa verið skrifaðar
þykkar bækur um mikilvægi þess að nýfætt
barn hafi náin tilfinningatengsl við einn
eða örfáa fullorðna. Það hafa einnig verið
skrifaðar bækur um, hvað gerist, ef börn
fara á mis við þessa tilfinningalegu
bindingu i frumbernsku. Mest af þessari
umfjöllun hefur snúist um tilfinningaleg
tengsl móður og barns, faðirinn hefur ekki
verið tekinn með í reikninginn, hann hefur
hreinlega gleymst. Það væri kannski réttara
að orða þetta svolitið öðruvísi og segja, að
þeir karlmenn, sem mest hafa skrifað þessar
bækur og framkvæmt þær rannsóknir, sem
gerðar hafa verið, hefðu gleymt að gera ráð
fyrir sjálfum sér og því, að þeir ættu að
hafa mikilvægu hlutverki að gegna gagn-
vart börnum sínum.
Það er mikilvægt fyrir lítið barn að
bindast einni eða örfáum manneskjum í
frumbernsku. Það skiptir hreinlega öllu
máli fyrir alla seinni þróun barnsins, hvort
sem um er að ræða félagslega, vitsmuna-
lega eða tilfinningalega þróun. En það
fyrirfinnst enginn vísindalegur grundvöllur
fyrir því, að þessi manneskja þurfi að vera
líffræðileg móðir barnsins. Þessi manneskja
getur alveg eins verið faðir barnsins.
Að vera án föður
Heimur langflestra feðra er algjörlega
fyrir utan fjölskylduna. Hann fer eld-
snemma á morgnana og kemur heim seint
á kvöldin. Faðirinn er fjölskyldan út á við.
Hann á að sjá fjölskyldunni farborða, hafa
hana á framfærslu og sjá um félagslega
stöðu hennar. Karlmaðurinn hefur ekki
skilgreint sjálfan sig með tilliti til barna-
uppeldis og föðurhlutverks síns, hans skil-
greining á við vinnu og félagslega stöðu
(„karrier”). Faðirinn er fjarverandi.
Móðirin á hins vegar að vera nálæg, og þar
sem samfélagið byggist upp á kjarnafjöl-
skyldunni hefur verið reynt að ýta undir
þessa fjölskylduuppbyggingu með því að
hafa áhrif á tengsl mæðra við börn sín.
Þannig hefur líka orðið til fjöldinn allur af
goðsögum um mæður, góðar mæður og
vondar mæður.
Flest börn, sem alast upp í dag, eru þvi
að miklu leyti „föðurlaus” þ.e.a.s. faðirinn
er fjarverandi frá heimilinu og tekur ekki
virkan þátt í uppeldi barna sinna vegna
þess hlutverks sem honum er ætlað í
samfélaginu. Honum er ekki ætlað að
tengjast nánu tilfinningalegu sambandi við
börn í frumbernsku. Það er mikil synd, ekki
bara fyrir börnin — kannski er það.allra
verst einmitt fyrir hann sjálfan, þar sem
honum er meinað að taka á móti þeirri
hreinustu og ósviknustu ást, sem til er, —
ást, sem börn ein eru fær um að veita.
Einstæðar mæður og
„einstæðir" feður.
Það má að mörgu leyti líkja saman
ástandi einstæðra mæðra og hefðbundinna
feðra í nútíma kjarnafjölskyldu. í vissum
skilningi eru feður því líka „einstæðir”. Það
er oft erfitt að vera einstæð móðir. Hið
erfiða er í rauninni ekki, að móðirin sé
einstæð, heldur eru það þau skilyrði, sem
samfélagið býður einstæðum mæðrum upp
á, sem gerir það erfitt fyrir einstæðar
mæður að ala börn upp. Ennfremur er það
sú staðreynd, að samfélagið gerir ráð fyrir
því, að kjarnafjölskyldan sé sú fjölskyldu-
gerð, sem allt á að byggjast á.
Það eru margar aðstæður, sem hafa bein
áhrif á tækifæri einstæðra mæðra til að sjá
fyrir góðum uppvaxtarskilyrðum. Margar
mæður verða að hafa tvöfalda vinnu og þar
með ótrúlega langan vinnudag. Oft vinna
þessar konur störf, sem þeim þykja leiðin-
leg og vinna þau meira af nauðsyn en
ánægju. Þær hafa oft minni krafta aflögu,
þegar heim kemur vegna ofþreytu. Auk
þess eru þeir tímar, sem eftir eru af sólar-
hringnum, þeir tímar, sem fara í svefn og
bráðnauðsynlegt heimilisstúss.
Flestir feður búa við svipuð skilyrði og
einstæðar mæður. Mikið vinnuálag, litla
krafta aflögu og lítinn frítíma.
Að vera góður faðir eða móðir er ekki
einungis spurning um góða persónulega
eiginleika. Það er líka spurning um sam-
félagslegar aðstæður, sem ekki eru á ábyrgð
hins einstaka manns. Aðstæður barna og
foreldra geta verið það slæmar, að það sé
næstum því ómögulegt að vera góður faðir
eða góð móðir.
Móðurhvöt
Það hefur áður verið minnst á, að fræði-
bækur hafi fjallað mikið um tengsl á milli
IO Vikan 17. tbl.