Vikan - 26.04.1979, Blaðsíða 51

sem vann í veitingahúsi nálægt skólanum. Einn
daginn vorum við nokkrar stelpur að borga þar
reikninga okkar. Og gamli maðurinn fór að tala um
skatta. Og hélt sífellt áfram að tauta um þetta. Það
var heitt i veitingahúsinu og mig tók að syfja. Þá lyfti
ég allt í einu augliti mínu og horfði á gamla manninn.
Andlitið á honum leit þá út eins og þarna væri talandi
hauskúpa. Og það hvarflaði þegar að mér þessi
hugsun: Hann verður dauður innan viku. Hann dó
tveim dögum síðar.”
„Og sögðuð þér einhverjum frá þessu?”
„Foreldrar mínir voru mjög trúað fólk og tóku allt
slíkt tal mjög alvarlega, svo ég taldi að ég fengi bara
ávítur fyrir þetta. Og svo vildi til að um þær mundir
átti ég enga sérstaklega góða vinkonu sem ég gæti
trúað fyrir þessu. En ég sá hins vegar slíka hauskúpu
við ýmis önnur tækifæri, svo ég var farin að halda að
ég hefði illt auga, eða eitthvað þess háttar.”
„Hvernig gerist þetta, þegar þér sjáið eitthvað?”
„Það er greinilegast, þegar ég horfi á eitthvað tært,
eins og til dæmis vatn I glasi. Það er eins og hugur
minn hverfi mér. Andartaki síðar tekur að myndast
eins konar þoka í glasinu. Og þegar þokan léttist, sé ég
myndir eins og á litlum sjónvarpsskermi.”
„Eru þetta alltaf hlutir sem gerast I nútíðinni?”
„Já. Þetta veldur mér geðshræringu, því það virðist
alltaf vera eitthvað ljótt eða illt. Síðan ég sá Speck-
morðin hef ég séð nokkur skip farast, flugvél hrapa til
jarðar og myndir af fólki að hnipra sig saman við flug-
vélarflak I snæviþöktu umhverfi að verða hungur-
morða.”
Og það fór aftur hrollur um hana.
„Getið þér látið þessar myndir birtast að vild?”
„Hafið þér nokkurt vald á efni þeirra?”
„Við reyndum það, þegar uppþotin I Detroit stóðu
sem hast. En ég fékk þá stöðugt mynd af gamalli konu
í rúmi I dimmu herbergi, sem var að deyja, og enginn
var henni þar til hjálpar,” og Louise lýsti þessari sýn
ítarlegar.
„Komust þér nokkurn tíma að því hver hún var?”
„Nei. Hún var sennilega einhver gömul einmana
kona í stórborg, sem var að deyja þarna ein síns liðs án
þess að nokkurn skipti það máli. Það var skelfilegt.”
„En hafið þér spádómsgáfu?”
Louise hellti meira kaffi. „Þetta er að styrkjast. Ég
kann að vera við störf mín hérna í húsinu, en þá er
eins og eitthvaö eða einhver yfirtaki líkama minn. Ég
verð dauðsyfjuð og leggst venjulega niður á legubekk.
Og þá er eins og hugur minn beinist að einhverju í
framtíðinni.” „Hvað eigið þér við með „beinist
að”?”
„Þegar það byrjar er eins og maður sé að horfa á
kvikmynd sem aukinn er hraðinn á. Fólk og hlutir
skunda framhjá mjög hratt. Þetta stendur ekki neinn
sérstakan tíma. Og svo dregur úr ferðinni og þá er það
eins og að horfa á kvikmynd. Ég skil þetta ekki.”
„Hve margar spár yðar hafa ræst.”
„Við höfum haft þann háttinn á þvi,” sagði nú Carl
Proctor, „að við höfum skrifað niður spárnar
jafnóðum og þær koma í ýmsar minnisbækur. Og
þegar einhver þeirra rætist merkjum við við hana sér-
staklega. Ennþá hefur henni ekki mistekist, en margar
spár hennar eiga þó enn eftir að rætast.”
Hér er ekki pláss til að rekja þessar rannsóknir
frekar, en enginn hefur getað gert grein fyrir með
hverjum hætti hugurinn getur starfað hjá einstökum
rnanneskjum með þessum hætti. En það er um
þennan undarlega hæfileika, eins og marga aðra sem
■ýst hefur verið I þessum þáttum mínum hér í
Vikunni, að þeir sýna hve skammt við erum raun-
verulega komin I rannsóknum yfirskilvitlegra fyrir-
bæra og hve gífurlegt starf I þessum efnum bíður
sálarrannsóknamanna um víða veröld.
Það kemur að visu alloft fyrir að dulrænt fólk sér
slíkar sýnir af atburðum sem eru að gerast á sama
andartaki annars staðar. En langoftast er þó um að
ræða eitthvað sem snertir skyldmenni eða ástvini.
Þar virðast persónuleg hugartengsl vera nauðsynlegt
skilyrði. En því er alls ekki fyrir að fara hjá Louise
Proctor, eins og við höfum séð af þessari frásögn.
Ef einhverjum lesenda dytti nú I hug að segja við
mig: „Heyrðu vinur. Þetta er alltof ótrúlegt til að geta
verið satt. Svona lagað getur ekki átt sér stað. Þú
hefur vafalaust lesið þetta einhvers staðar. En þetta er
tóm lygi.” Hverju á ég að svara slíku? Ætli sé ekki best
að grípa þá til sögufrægs dæmis. Þar rannsakaði
sjálfur hinn frægi Immanuel Kant tildrög öll og
aðstæður og setti sitt fræga nafn að veði fyrir því að
þessi frásögn væri sönn. En þetta var sýn Emanuels
Swedenborgs á bruna Stokkhólms. Frásögnin hljóðar
svo:
Árið 1759 kom upp mikill eldur í Stokkhólmi.
Síðdegis sama dag var Swedenborg staddur í samkvæmi
hjá kaupmanni einum í Gautaborg. Um klukkan 18
gekk hann út, en kom brátt aftur, fölur og í uppnámi
og sagði hinum sem fyrir voru, að brotist hefði út
eldur I Stokkhólmi sem breiddist ört út Swedenborg
var oft eirðarlaus og gekk oft og tíðum út. Hann sá að
hús vinar hans sem hann nafngreindi var þegar
brunnið til kaldra kola og hans eigið hús var I hættu.
Kl. 20 lýsti hann því yfir, þegar hann hafði brugðið
sér út, að búið væri að ráða niðurlögum eldsins og
munaði þá þrem húsum, að hann næði húsi Sweden-
borgs. Þetta þóttu að vonum mikil tíðindi I borginni
og var landshöfðinginn í Gautaborg látinn vita.
Sunnudagsmorgun kallaði landshöfðinginn
Swedenborg fýrir sig og spurði hann spjörunum úr.
Hann lýsti brunanum rækilega, hvernig hann kom
upp, hvernig hann var yfirunninn og hve lengi hann
varaði. Mánudagskvöld kom til Gautaborgar boðberi
sem var sendur meðan á brunanum stóð. í bréfunum sem
boðberinn hafði meðferðis, var brunanum lýst
nákvæmlega eins og Swedenborg hafði gert. Og næsta
morgun barst frekari staðfestíng í upplýsingum, sem
landstjórinn aflaði sér með konunglegum hraöboða
frá Stokkhólmi. Eins og Swedenborg hafði sagt var
eldurinn slökktur kl. 20.
Og hvað þá um þátt hins fræga Kants I þessu?
Það er um hann að segja, að þegar frásögnin af þessu
barst til eyrna Kants var áhugi hans vaknaður. Fyrir
milligöngu vinar síns, enska kaupmannsins Joseph
Greens, aflaði hann sér nákvæmlegustu upplýsinga
sem völ var á í Gautaborg og Stokkhólmi.
Þær staðfestingar sem Kant fékk virtust, eins og
hann sjálfur segir í víðfrægu bréfi til Charlotte von
Knobloch „taka af allan hugsanlegan vafa, hverja
smugu.” „Hvað geta menn,” skrifar hann, „fundið að
áreiðanleik þessa atburðar? Vinur minn sá sem skýrt
hefur frá honum hefur hugað að öllu sjálfur, ekki
aðeins I Stokkhólmi, heldur líka fyrir tveim mánuðum
í Gautaborg, þar sem hann er gagnkunnugur
fjölskyldum I miklu áliti. Þar var honum i lófa lagið
að verða sér úti um upplýsingar hjá íbúum heillar
borgar, þar sem flestir sjónarvottarnir eru enn á lifi.”
Eigum við þá ekki að segja, að hinum ímyndaða
lesanda mínum hafi verið svarað?’ Endir
17. tbl. Vikansi