Vikan - 14.06.1979, Blaðsíða 22

Það versta sem getur komið fyrir barn er
að fá það á tilfinninguna að enginn treysti
því lengur. Það er líka það versta sem getur
hent fullorðið fólk að skynja að það missi
traust annarra, þó sérstaklega ef um er að
ræða einhvern sem maðurinn er mikið
tengdur og þykir vænt um. Bæði börn og
fullorðnir þurfa að finna að einhverjum
þyki vænt um þá einungis þeirra sjálfra
vegna. Það veitir manninum öryggi og
traust.
Skortur á trausti getur haft
sálrænar truflanir í för með sér
Margar alvarlegar sálrænar truflanir
koma fyrst fram þegar börn stækka og
verða fullorðin. Margar þessara truflana
stafa af þeirri reynslu og þeim þróunar-
skilyrðum sem börn verða fyrir á fyrstu
æviárunum.
Það er ekki aðeins mikilvægt fyrir
foreldra að gera sér grein fyrir þýðingu
t>essa, heldur verða allir að gera það, sem
fást við smábörn. Þetta á einkum við um
starfsfólk á vöggustofum, dagheimilum og
spítölum. Það sem reynt er að gera til að
fyrirbyggja sálrænar truflanir hjá smá-
börnum mun skila sér margfalt aftur seinna
meir.
Ameríski barnageðlæknirinn Erik H.
Erikson hefur sett fram kenningu um
þróun persónuleikans og hvað þurfi að vera
fyrir hendi til að maðurinn bíði ekki tjón á
sálu sinni. Erikson telur upp nokkur stig
sem maðurinn verður að fara í gegnum til
að verða heilbrigður persónuleiki. Ef
maðurinn fer ekki í gegnum jx:ssi þróunar-
stig getur persónuleikinn mótast af
vanmetakennd og hræðslu. Rauði þráður-
inn og hornsteinninn í kenningu Eriksons er
orðið traust
Hér á eftir verða rakin nokkur atriði í
kenningu Eriksons.
Traust — vantraust
Það er ekki skaðlegt ungbörnum að fá of
mikla ástúð, en þau geta borið jæss ævar-
andi merki ef þau fá of litla ástúð. Líkamleg
snerting og hlýja hefur mikla þýðingu fyrir
öryggi og vellíðan ungbarna. Þetta öryggi
fá mörg ungabörn jxgar þau eru á brjósti.
Börn sem ekki fá brjóst þurfa líka hlýju og
nána líkamlegasnertingu.Þess vegna á ekki
að láta lítið barn liggja eitt í rúmi sínu með
pelann, heldur taka það upp og sitja með
það jtegar því er gefið. Þetta geta feður að
sjálfsögðu gert eins og mæður. Aðalatriðið
er ekki hver gefur barninu þessa líkamlegu
snertingu, heldur að það sé gert.
Það er þessi fyrsta snerting og tengsl
barnsins við aðra sem gefur því grund-
vallartraust á umheiminum. Andstæða
t>essa er vantraust. Það getur leitt þróun
persónuleikans inn á ranga braut.
Skömm og efi
Það liggur beint við að sýna ungabarni
ástúð. En það getur orðið aðeins erfiðara
að sýna 2-3-4 ára barni ást undir vissum
kringumstæðum. Á jjessum aldri þurfa
börn að sýna sjálfstæði sitt gagnvart
foreldrunum. En þau hafa stöðugt þörf
fyrir að finna að foreldrunum þyki vænt
um þau. Of ntiklar skammir og stjórnsemi á
jtessum aldri getur valdið því að barnið
finnur til skammar og efa. Þetta þýðir ekki
að það eigi að leyfa börnum allt, en miklar
skammir og stjórnsemi þurfa ekki að gefa
barninu tilfinningu fyrir hvað er við hæfi
og hvað ekki. Ást er ekki það sama og eftir-
læti. Það er hægt að sýna barni að manni
þyki vænt um það án j^ess að láta allt eftir
því. Börn þroskast best undir vissu frjáls-
ræði en þau verða að læra hvaða aðstæður
geta verið því hættulegar og að taka tillit til
annarra.
Margir foreldrar gera of miklar kröfur til
barna sinna á aldrinum 2-4 ára. Börnin eru
oft ekki nógu þroskuð til jæss að geta
uppfyllt kröfur foreldranna. Skömm og efi
getur komið upp hjá því út af of miklum
kröfum sem ekki er hægt að verða við. Það
getur aftur haft í för með sér árásargirni.
Frumkvæði og sektarkennd
Börn á aldrinum 3-6 ára hafa lært að
hafa vissa stjórn á sér. Og þau geta nú
byrjað að nýta sér áður ójxkkta möguleika.
Traust er
nauðsynlegt
22 Vikan 24. tbl.