Vikan - 11.10.1979, Blaðsíða 6

7T''"
kL
í
Guöfinn^ydal
Börnin og við
eru lílca fólk
Ol't er sagt aö sektarkennd sé sérsvið for-
eldra. Slæni samviska yfir þvi að vera ekki
eins og maður heldur að maður eigi að
vera, óöryggið yfir að koma ekki rétt fram
við börnin, efinn um hvort rétt sé gagnvart
börnunum að vinna úti, hvort ekki sé
slæmt fyrir þau að vera á dagheimili,
sektarkenndin yfir því að fara út að
skemmta sér þegar maður ætti að vera
heima, o.s.frv. o.s.frv. eru gjarnan hugsanir
sem þjaka foreldra. Ef einhver vandamál
koma upp með börnin, kemur sektar-
kenndin og slæma samviskan enn meira í
Ijós, og fólk spyr gjarnan sjálft sig hvað það
hafi gert rangt. hvers vegna þetta gangi
svona illa, hvort það hafi hagað sér ein-
hvern veginn öðruvisi en þaðátti aðgera.
Sektarkennd getur breytt fólki
Ofangreindar spurningar hafa oft í för
nteð sér að einstaklingurinn aðhefst ekkert,
hann verður aðgerðalaus, óvirkur og þjáist
aðeins af sektarkennd. Einstaklingurinn
lætur sektarkenndina lama sig og líður fyrir
hversu óhæfur hann er sem foreldri.
Sektarkennd getur hins vegar oft hjálpað
fólki. Hún getur valdið því að
einstaklingurinn verður sér meðvitandi um
hugsanlega galla. hann skilur í rauninni i
hverju þeir felast og hann reynir að breyta
þeim.
Foreldrar vilja oftast leyna sektarkennd
sinni fyrir börnunum. í mörgum tilvikum
er það ekki rétt. Börnunum þykir ol't gott
að heyra hvernig foreldrunum líður í raun
og veru, því að börn eru oft sjálf óörugg og
full af sektarkennd. Það hjálpar alveg eins
börnum og fullorðnum að heyra að aðrir
6 Vikan 41. tbl.
geti átt við sömu vandamál að stríða og þeir
sjálfir.
Foreldrar eru ásakaðir
Það er mjög algengt að foreldrar séu
ásakaðir ef börn koma ekki alveg eins fram
og öðrum finnst að þau eigi að gera. Starfs-
fólk opinberra stofnana, sérfróðir og stjórn-
málamenn ásaka gjarnan foreldra fyrir að
þeir hafi brugðist uppeldishlutverki sínu.
Fyrr á árum var barninu sjálfu oft kennt
um ef þaö hagaði sér ekki samkvæmt
viðteknum reglum en hugsanagangurinn
hefur aðeins breyst í þá átt að færa yfir á
foreldrana það sem áður var barnanna. —
Þetta er bara heimilið, þetta eru
foreldrarnir, eru setningar sem hljóma án
afláts.
En hver aðstoðar foreldrana? Hver
hjálpar þeim til þess að takast betur á við
uppeldishlutverkið. Hvar geta foreldrar
lært hvað þeir gera rangt og hvað þeir geta
gert í staðinn. Þetta eru setningar sem hinn
kunni bandaríski sálfræðingur Thomas
Gordon hefur niargrætt og ritað um. Eins
og Gordon segir, þá verða milljónir manna
feður og mæður á hverju ári og þurfa að
fást við eitt erfiðasta verkefni sem til er: að
fást við ungbarn sem er algjörlega hjálpar
laust. Foreldrar þurfa einir að bera algjör
lega ábyrgð á þessari veru, veita henni
líkamlegt og andlegt uppeldi og reyna að
gera úr henni virka, samvinnufúsa og
ábyrgðarfulla manneskju. En hvar fá for-
eldrar hjálp við þessa vinnu. Er það kennt í
skólum eða eru til einhverjir sérskólar eða
stofnanir þar sem hægt er að sækja
fræðslu. Svarið er einfalt. Slíkt er ekki til.
Thomas Gordon segir: „Foreldrum er gefin
sektarkennd en þeir fá engin tækifæri til
neins.”
Foreldrahlutverkið
Mörgu fólki verður mjög bilt við þegar
það fer úr því hlutverki að vera óháður
einstaklingur yfir i hlutverkið háð foreldri.
Hættan við þessi hlutverkaskipti er
gjaman sú, álítur Thomas Gordon, að
nýbakaðir foreldrar gleyma því oft að þeir
eru raunverulegt fólk með raunverulegar
tilfinningar samfara öllum þeim göllum og
takmörkunum sem því fylgir.
Foreldrahlutverkið gerir það oft að
verkum, að foreldrum finnst að J^eir geti
ekki verið þeir sjálfir lengur. Mörgum for-
eldrum finnst þess vegna að þeir eigi alltaf
að ganga framhjá þörfum sínum og óskum
og fórna öllu fyrir börnin. Margir foreldrar
hafa líka þann góða ásetning að vera alltaf
góðir og réttlátir við börn sín og viður-
kenna og þola allt i fari barnsins. Það er
ekki hægt annað en dást að slíkum ásetn-
ingi álítur Gordon, en yfirleitt gerir hann
foreldrana ekki hæfari til þess að vera for-
eldra.
Foreldrar eru líka fólk
Gordon telur enn að einn mesti galli for
eldra sé að gleyma að maður sé sjálfur
venjulegur maður með venjulega galla.
Góðir foreldrar leyfa sér að vera ntann-
eskjur — raunverulegar manneskjur. Börn
skynja mikla fullnægju í að finna að for-
eldrar þeirra séu ekta og mannlegir eða með
öðrum orðum — að foreldrar séu líka fólk.
Hvernig eru „ekta" foreldrar
Hvernig eiga foreldrar að vera til þess að
verða „ekta” gagnvart börnum sínum?
Spurningin er viðamikil og Thomas
Gordon hefur gert henni mikil skil. Örfáar
setningar geta gefið örlitla ntynd af því sern
átt er við. Þú verður að viðurkenna sjálfa
þig sem manneskju með bæði jákvæðar og
neikvæðar tilfinningar gagnvart barninu.
Þú þarft ekki alltaf að láta sem þér þyki
vænt um barnið og að þú sért tilbúinn að
viðurkenna það óháð því hvað barnið gerir,
ef þér finnst eitthvað annað innst inni. Þú
þarft ekki að hegða þér eins og þú berir
sömu sterku tilfinningarnar í brjósti til allra
barna þinna. Þið þurfið ekki sem faðir og
móðir að sýna barninu alltaf að þið séuð
sammála og hegða ykkur eins. Það eina
sem skiptir verulegu máli og er algjörlega
nauðsynlegt i þessu sambandi er að þú lærir
aðgangast við raunverulegum tilfinningum
þínum.
Að vera ánægður með sjálfan
sig
Það er vel þekkt fyrirbrigði innan