Vikan - 27.11.1980, Side 11

Gjaldmiðilsbreytingin um áramótin
's.
vegna þess að á rönd þeirra hefur verið
þrykkt verðgildi þeirra. Lögin um þessa
minnispeninga gerðu ráð fyrir að
konungstilskipun gerði þá gjaídgenga,
en sú tilskipun var aldrei gefin út.
Verðmætasta myntin er minnis-
peningur, sem lögum samkvæmt er
gjaldgengur, en það er Þjóðhátíðar-
myntin frá 1974, sem metin er á 150.000
krónur. Reyndar er það sérstakt með
þessa Þjóðhátíðarmynt, aðgullpeningur-
inn einn og sér er metinn á 150.000
krónur, en upprunalega kostaði hann
10.000 krónur. Afturá móti eralltsettið
(þrír peningar) i sérunninni sláttu,
svonefnd skrautmynt, einnig metið á
150.000 krónur, en það kostaði
upprunalega 23.000 krónur.
Áslæðan fyrir þessu misgengi i
verðþróun er að öllum líkindum sú, að
þeir eru mikið færri sem almennt safna
skrautmynt.
Hvað snertir mynt, sem verið hefur í
umferð sem venjulegur gjaldmiðill, eru
tíeyringamir frá 1925 og 1929 verð-
mestir. ' Séu eintök i gæðaflokki 0,
þaðer aðsegja ógengin mynt sem má þó
hafa skrámast litillega i sláttu eða
flutningum, þá eru þessir tíeyringar
metnir á 23.000 krónur. 1 flokki 1 er tals-
vert slitin mynt, en flest smáatriði þó
skýr, og slíkir tíeyringar eru metnir á
11.000 krónur.
— Listinn gildir væntanlega ekki allt
árið?
— Nei, í þessari verðbólgu getur hann
ekki gilt nema nokkra mánuði, og svo
eru auðvitað talsverðar sveiflur á
markaðsverðinu. Nýjasti listinn kom út i
ágúst 1980, og það má reikna með að
verðin í honum haldi gildi eitthvað fram
yfir áramót.
— Við hvað miðast verðin í „íslenskar
myntir”, er til cinhvers konar formúla
fyrir verðmæti?
— Nei, það er til dæmis ekki hægt að
miða alfarið við hve sjaldgæfir seðlar og
myntir eru sem nefnd eru í listanum.
Það verður fyrst og fremst að miða við
markaðinn, þótt hann sé ekki alltaf
rökréttur.
Verðin i listanum eru þau sem við
höfum komist næst með því að fylgjast
með markaðnum, bæði verslun
hérlendis og erlendis og uppboðum. Ef
miðað væri við hve sjaldgæfir þeir eru,
ættu auðvitað sumir seðlar að vera dýr-
ari en markaðsverðið gefur til kynna og
aðrir ódýrari.
Almenna reglan er sú, að sjaldgæfir
seðlar eru yfirleitt of verðlágir og
þeir algengari of verðháir. Ástæður eru
ýmsar, til dæmis getur fólk ekki boðið
endalaust í sjaldgæfa seðla og fannig
skapast ákveðin hámarksverð. Þeir eru
lika fleiri sem safna algengari tegundun-
um og af þeim sökum gæti verðið færst
uppá við.
Loks er rétt að geta þess að félagar í
Myntsafnarafélagi íslands hittast á
svonefndum klúbbfundum, sem eru allt
að tíu á ári. Við þau tækifæri skiptast
menn á seðlum og myntum, og þótt það
sé ekki uppboð heldur skiptamarkaður,
fá menn vissar hugmyndir um mat á
verðmæti.
— Safna menn peningum til að
hagnast á þvi?
— Ég vil ekki kalla þá myntsafnara,
sem eingöngu hugsa sér að græða á
viðskiptunum. Að vilja hagnast á
viðskiptum með mynt er allt 1 lagi út af
fyrir sig, en það er allt annar handleggur
en myntsöfnun.
Myntsafnarar halda saman hlutum
sem hafa menningarlegt gildi, hvort sem
það er sögulegt, fræðilegt eða listrænt
gildi. Þeir safna sér til ánægju. í því
skyni að fræðast nánar um bakgrunn
útgáfunnar, til að öðlast sem mesta yfir-
sýn yfir ýmsar hliðar myntútgáfu og
auðvitað líka til aðeiga sjaldgæfa gripi.
Við getum tekið sem dæmi vöru-
peningana. Þeir fyrstu af þvi taginu voru
teknir í notkun hérlendis árið 1846 af
þýskum manni sem hét Siemsen. Hann
rak verslanir bæði á Islandi og í
Færeyjum, og þessir peningar giltu i
báðum löndum.
Vörupeningarnir voru gefnir út af
kaupmönnum og atvinnurekendum
bæði vegna skorts á skiptimynt og ekki
síður til aðbinda viðskipti verkafólks við
verslun peningaútgefandans. Mönnum
þótti um aldamótin orðinn nokkur
ánauðar- og einokunarbragur á
viðskiptum með vörupeninga, og fór svo
að Alþingi samþykkti lög um bann við
notkun þeirra.
Kristján Eldjárn fyrrum forseti
skrifaði grein um vörupeninga í
sýningarskrá Myntsafnarafélagsins, sem
út var gefin í tilefni fyrstu sýningar
félagsins árið 1972. Og Kristján á einnig
grein í sýningarskránni frá 1979, þegar
Myntsafnarafélagið hélt sýningu í tilefni
tíu ára afmælisins. í siðarnefndu grein-
inni skýrir Kristján frá þeim stór-
merkilega atburði, er hann fann árið
1965 tíu alda gamlan silfurpening i
Hrossatungum í Þjórsárdal.
Þannig mætti lengi telja, margir menn
hafa skrifað um ýmsar hliðar mynt-
fræðinnar, en ég held að það sé ljóst að
myntsöfnun hefur aðra þýðingu fyrir
safnarann en aðskapa honum hagnað.
— Þannig að þú ræður mönnum ekki
að kaupa núgildandi mynt til að hagnast
á því?
— Nei, ég tel að þeir sem kaupa sér
seðla í dag til að geyma þá eigi að gera
það sér til gamans, þeir græða ekkert á
þvi. Menn geta ekki reiknað með því að
þeir seðlar sem eru í gildi 1 dag verði
neitt sérlega verðmætir á næstu árum.
Það má til dæmis búast við að þær
verslanir sem hafa með mynt að gera
kaupi sjálfar talsvert magn af mynt og
seðlum og þurfi því ekki að
gera innkaup á næstu árum. t i
SEX BÆKUR - SEM SEGJA SEX
SANNAR FRASAGHIR Uf) SBINNI
HCUISSTYRJÖLMNUI
Fnitngnlr af balþueléium og ógnr»*l*ndl mtb
bHrU<>( tvrlr ftrourlmrul Ntt
Margföld metsölubók um
flótta úr þrœlabúöum nazista
i Noregi.
Sannar frásagnir af hetju-
dáðum, mannraunum og ógn
vekjandi atburðum.
ERLING POUISEN
fRauóu-----
urrtar
Ast og eldur
Hvers vegna óttaðist hún
manninn sem hún elskaði?
Kossar hans kveiktu eld í
blóði hennar. En var hann
morðingi?
FRANCIS Q/FFORD
Æsispennandi njósnasaga. Brjálaður byssumaður hélt
Miskunnarlaus og grípandi. 100 manns í gíslingu.
HÖRPUÚTGÁFAN
STEKKJARHOLT 8-10 - SÍMI93-1540
300 AKRANES - ÍSLAND