Vikan - 01.01.1987, Blaðsíða 35

- Getur gullsmíðin ennþá verið gefandi eft-
ir tuttugu ár?
„Hún gefur mér alltaf eitthvað. Ég hef gam-
an af henni en það sem er með orðusmíðina,
smíði mína fyrir lögregluna, Oddfellow og
fleiri, að allt er þetta rútínuvinna. Þess vegna
hef ég mjög gaman af því þegar ég fæ tæki-
færi til að smíða sérpantanir. En það er alltof
lítið af því. Verkstæðið er þannig byggt upp
að við erum með mikið af föstum verkefnum
þannig að tækifærin eru fá til að smíða það
sem mann langar. Ég hef oft verið að hugsa
með mér að ef börnin mín væru komin hérna
sem gullsmiðir gæti ég bara lokað mig af og
leikið mér í smiðinni. En það er svo margt
sem maður ætlar að gera í ellinni að nú er
ómögulegt að segja til um það. Svo er það
líka pólitíkin, maður er á fundum í Mosfells-
sveitinni, það tekur svolítinn tíma frá manni.
En ég er svo heppinn að ég er með gott fólk
með mér svo að ég get staðið í þessu.“
- Finnst þér fálkaorðan falleg?
„Já, mér finnst hún falleg. Það eru hreinir
litir í henni, hvítt, blátt og gylling. Þetta
minnir svolítið á landið okkar, þetta hvíta og
bláa, hafið og jöklarnir, og gyllingin er
kannski gullroði morgunsins. Hér er ég með
bók um allar orður í Evrópu. Margar þeirra
eru mjög skrautlegar eins og þú sérð en þessi
íslenska er mjög stílhrein og falleg við hliðina
á þeim mörgum sem eru með miklu meira i
kringum sig.“
Fyllistu stolti þegar þú sérð einhvern bera
orðuna?
„Eg veit ekki hvort ég fyllist stolti sem slíku,
að ég hugsi sem svo: Þetta smíðaði ég, þetta
var í höndunum mínum. Nú, Vigdís ber hana
alltaf við setningu Alþingis ásarnt fleiri fyrir-
mönnum, Juan Carlos Spánarkonungur fékk
forsetakeðju þegar hún fór þangað, Hollands-
drottning, Danadrottning og fleiri, þetta eru
allt saman verk sem maður er búinn að fara
höndum um“
Kynntist fyrstu orðunni
í móðurkviði
„Þegar verið er að raða forsetakeðjunum
saman þarf alltaf að máta þær utan um háls-
inn og niður á maga svo að þær passi rétt.
Móðir mín sagði mér frá því að þegar faðir
minn var að gera keðju fyrir Svein Björnsson,
sem var svona svolítið framsettur, hefði hann
notast við hana til að fá réttar stillingar fyrir
Svein. Þá var ég einmitt í maganum á henni
og það er svolítið einkennileg tilviljun að ég
skuli einmitt hafa orðið orðusmiður!"
- Telurðu að orðuveitingar eigi rétt á sér
og að margir þeir sem beri orður eigi þær
skilið?
„Þetta er svolítið erfið spurning að spyrja
mig því að þetta tengist mér og ef ég segi eitt-
hvað munu allir segja: Nú, hann þénar á
þessu! En ég er búinn að velta þessu heilmik-
ið fyrir mér með orðuna. Þeir sem þekkja
ekki til segja að þetta sé húmbúkk og vitleysa
og finnst voðalega asnalegt að fólk sé að
hengja eitthvert pjátur framan á sig. En þeir
sem þekkja til sjá að konsúlar og aðrir þeir
sem vinna fyrir íslands hönd eru fólk sem
ekki er hægt að borga í peningum. Þetta er
yfirleitt fólk sem á nóg af peningum og sæk-
ist heldur ekki eftir þeim. En þegar slíku fólki
eru veittar þessar orður fyllist það mikilli lotn-
ingu - að fá orðu frá íslenska ríkinu fyrir að
þjónajjví - og það er því miklu meira virði.
Fyrir Island er mjög ódýrt að veita eina orðu
en sá sem hefur fengið hana vinnur margfalt
betur fyrir ísland á eftir.
Mér hefur verið sagt, haft eftir Oddi Guð-
jónssyni, sem var sendiherra í Moskvu og
vann mikið í samninganefndum, að ef menn
færu að tala utan að orðu, að hugsanlegt
væri að nefna einhvern vegna orðunnar,
breyttust allt í einu allir samningar og menn
yrðu miklu jákvæðari.
Fólk er að fussa yfir því að sendiráðsfólk
okkar erlendis sé kannski komið með orðu
eftir stuttan tíma. En þannig er, til dæmis
með sendiráðsmann í veislu, að ef hann er
ekki með orðu öðlast hann ekki eins mikla
virðingu sendiherra og fulltrúa annarra landa
og ella.“
- Stöðutákn?
„Já, þetta er að vissu leyti stöðutákn og
þegar menn eru komnir með viðurkenningu
ná þeir meiri tengslum við aðra. Þú finnur
það sjálfur ef þú lítur á tvo menn, annan í
tötrum og hinn vel klæddan, og þú þarft að
leita til þeirra út af einhverju máli, þú ferð
náttúrlega beint til þess vel klædda og að
þessu leyti hjálpar orðan til.
Og síðan er gagnrýnisvert á íslandi að fólk
segir: Af hverju fær Jón Jónsson orðu en ekki
ég? Og fyrir hvað fékk þessi orðuna? Þessi
okrari og svindlari, hann fær orðu en ekki
hinn... Svona hlutir eru alltaf mjög erfiðir í
svona litlu þjóðfélagi, það er afbrýðisemi og
margt annað í gangi við orðuveitingar og þá
hafa margir afþakkað orðuna. Hér áður fyrr
var mönnum bara veitt orða en í dag tilnefn-
ir orðunefnd aðila sem eiga að fá orðuna og
svo er tilnefningin lögð fyrir forseta. Síðan
er viðkomanda sent bréf, honum tilkynnt að
hann sé tilnefndur til orðuveitingar og spurt
hvort hann sé tilbúinn að taka við henni.“
- Og hafa margir neitað?
„Ekki veit ég um það en ef ég man rétt eru
það kratar sem taka almennt ekki við orðum,
það er bara þeirra stefna.“ í samtali við for-
setaritara var þetta staðfest, menn neituðu
orðum, en hann vildi orða það þannig „að
þetta kæmi fyrir". Ennfremur staðfesti hann
að enn hefði enginn verið sviptur orðunni
fyrir uppvíst misferli.
Fálkaorðan á haugunum!
Samkvæmt forsetabréfi um orðuveitingar
ber tafarlaust að skila orðu aftur til forseta-
embættisins eftir andlát viðkomandi. Það
hefur þó ekki alltaf gengið eftir. Óskar dregur
úr pússi sínu orðu af gömlu gerðinni sem
veitt hafði verið fyrir 1944.
„Þessa orðu fann ég hjá myntsafnara í
Þýskalandi. Það hefur skeð þannig að fólkið
hefur farið til skransala eða myntsafnara og
„Islensk gullsmíði é við sama vanda að etja og fálkaorðan frá upphafi
segir Óskar Kjartansson gullsmiður
erlenda samkeppni."
1. TBL VIKAN 35