Vikan - 29.09.1988, Qupperneq 34

SVEPPURINN
Maður er nefiidur Andrija
Puharich og er læknir að
mennt. Um hann hefur
hinn firægi rithöfundur
og gáfumaður Aldous Huxley haft
þessi orð: „Dr. Puharich is one of the
most brilliant minds in parapsycho-
logy.“ Eða: „Dr. Puharich er í hópi
allra gáfuðustu manna, sem fást við
rannsóknir yfirskilvitlegra fyrirbæra."
En orðið parapsychology er sarnan-
sett af grísku orðunum para, sem þýð-
ir eiginlega við hliðina á, og psyke,
sem þýðir sál. Þetta táknar því þau
fræði, er fjalla um það, sem fi-ábrugð-
ið hlýtur að teljast í andlegum hæfi-
leikum manna öllu venjulegu, svo og
íjalla þau um margs konar umdeild
fýrirbæri, eins og t.d. hugsanaflutn-
ing, skyggni, fjarhrif, spádómsgáfu,
hlutskyggni og fleiri fyrirbæri, sem
ýmsir merkir vísindamenn eru nú
loksins famir að gefa fúllan gaum og
rannsaka á vísindalegan hátt. Þó emm
við ekki lengra komin í þessum efn-
um en það, að mikill meirihluti þess-
ara lærðu manna þorir hvergi nærri
slíkum rannsóknum að koma af ótta
við að missa við það álit starfsbræðra
sinna og vera kenndir við kukl.
En Andrija Puharich er ekki einn í
þeirra hópi. Hann er þvert á móti svo
áhugasamur um rannsóknir þessara
fýrirbæra, að hann hefúr komið á
stofii sérstakri rannsóknastöð, sem
hann rekur og stjómar sjálfur í
Maine-fylki í Bandaríkjunum þar sem
hann á heima. Hann hefúr skrifað
bók um rannsóknir sínar, sem vakið
hefúr mikla athygli og hann nefnir
The Sacred Mushroom eða Sveppur-
inn helgi. í þessari bók sinni skýrir
hann fiá því hvemig hann komst t
samband við ungan hollenskan
myndhöggvara, Harry Stone að nafiii,
sem varð fýrir fúrðulegum skynjun-
um í transi eða miðilsdái. Það var vin-
kona höfundar, Alice Bouverie, sem
fýrst vakti athygli hans á þessum unga
manni, en hún var auðug og mikils
metin kona í New York, listelsk mjög,
gjöfúl, gestrisin og mikill vinur lista-
manna.
Kvöld nokkurt var Harry Stone í kvöld-
verðarboði hjá þessari ungu konu og var
hún að sýna honum málverkasafn sitt, en
hún átti verk eftir ýmsa fræga nútímamál-
ara. Segir hún frá því, að Stone hafi virst
þykja lítið til þeirra koma, enda var hugur
hans allur í höggmyndalistinni. Datt henni
þá í hug að sýna honum ýmsa egypska dýr-
gripi sem hún átti. Meðal þeirra var háls-
men eitt, sem Sir Wallis Budge Egypta-
landsfræðingur við British Museum hafði
sagt tengdamóður frú Bouverie, að væri
áletrað nafni Tii, frægrar drottningar Forn-
Egypta, og hefði það að öllum líkindum
34 VIKAN
verið persónuleg eign hennar. Frú
Bouverie lýsir þessu í símtali frá New York
fyrir vini sínum, dr. Puharich, sem þá var
herlæknir staðsettur í Maryland-fylki, með
þessum orðum: „ ... Hann hafði ekki fyrr
tekið við hálsmeninu en hann tók allur að
skjálfa og augnaráð hans varð starandi,
eins og í vitflrringi. Hann reikaði um stund
um stofúna, en hneig að lokum niður á
stól. Ég varð skelfmgu lostin og óttaðist að
hann væri að fá flog. Betty, kona Harrys,
sagðist aldrei hafa séð hann í slíku ástandi.
Ég þaut ffarn til þess að sækja vatn handa
honum á meðan Betty studdi hann. Þegar
ég kom aftur sat hann teinréttur í stólnum
og starði með ofsalegu augnaráði eitthvað
út í buskann. Hann virtist alls ekki sjá
okkur, en var að horfa á eitthvað sem við
gátum ekki séð.“
„Þetta hljómar Iíkast því að hann hafl
verið í miðilsdái," sagði Puharich læknir.
,Já, þetta virðist allforvitnilegt," svaraði
frú Bouvarie. „Þegar það gerðist hafði ég
ekki minnstu hugmynd urn hvað þetta var.
Þú hefðir vitanlega ekki óttast þetta af því
að þú ert læknir, en ég hafði aldrei fyrr séð
mann falla í dá.“
„Nú, en hvað gerðist þá, sem sannfærði
þig um að þetta væri miðilsdá?" spurði
læknirinn.
„Hann sat bara þarna og starði út í tóm-
ið í um það bil fimm mínútur. Því næst
spratt hann upp og greip fast um hönd
mér, eins og í örvæntingu. Þetta verkaði
ákaflega óþægilega á mig, ekki síst vegna
þess hvernig hann starði í augu mér. Ég
hef aldrei séð jafn sterkblá augu á ævi
minni. Hann endurtók í sífellu: „Manstu
ekki eftir mér, manstu ekki eftir mér.“
Þetta sagði hann hvað eftir annað. Ég svar-
aði: „Vitanlega man ég eftir þér, Harry.“ En
þetta hafði engin áhrif á hann. Því næst tók
hann að tala á mjög skýrri ensku um upp-
eldi sitt. En hann er nýkominn ffá Hollandi
og ennþá mjög stirður í enskunni. Mér var
ekki Ijóst að neitt væri sérstaklega eftir-
tektarvert við það sem hann sagði fyrr en
hann bað um pappír og blýant og fór að
teikna egypst myndletur. Ég þóttist vita að
þetta væri hýróglýfúr, þótt ég kunni ekki
orð í egypsku. Af þessu varð mér ljóst að
hann væri í svefndái. Þá tók hann að segja
mér frá einhverju lyfi sem verkaði hvetj-
andi á sálræna hæfileika manns. Þess vegna
hringdi ég líka til þín, því að þú ert eini
maðurinn sem ég þekki og kynni að geta
lesið eitthvert vit út úr því sem Harry
sagði. Mér leikur nokkur forvitni á að vita
um hvað þetta snýst allt saman.“
,Já, þetta virðist allt forvitnilegt," svar-
aði dr. Puharich. „Sendu mér afrit af því
sem hann sagði og þá skal ég láta skoðun
mína í ljós.“
„Sem betur fer skrifuðum við niður,“
sagði frúin. „Ég sendi þér það með hraði
þegar í stað. Vertu blessaður, nú ætla ég að
sleppa þér aftur til sjúklinganna þinna."
„Vertu blessuð. Þú munt heyra frá mér
strax og ég hef eitthvað að segja um
þetta.“
Og þar með lauk þessu kynlega samtali,
sem jafhframt var upphaf að ítarlegum
rannsóknum dr. Puharics á hæfileikum
hollenska myndhöggvarans Harrys Stones.
að sem Puharich lækni þótti einna
merkilegast af því sem Harry Stone
sagði í svefndáinu var lýsing hans á jurt
nokkurri sem nota mætti til þess að koma
fólki í dá. Eftir víðtækar athuganir komst
Puharich að því að þetta mundi vera
sveppategund nokkur, amanita muscaria.
En þessa svepps er víða getið í þjóðsögum
og álfasögum. Hann komst jafnffamt að því
að sveppur þessi væri notaður við hátíðleg
tækifæri í Síberíu til þess að shaman, eða
æðstiprestur, gæti farið sálförum, þ.e. losn-
að úr líkamanum. En hvað egypska mynd-
letrið snertir, þá reyndist það við þýðingu
bera með sér að það væri skrifað gegnum
Harry af Ra Ho Tep nokkrum sem hélt því
ffam að hann væri prins, sonur faraós
fjórðu egypsku konungsættarinnar.
Við rannsókn kom í Ijós að Ra Ho Tep
þessi er söguleg persóna, þótt af honum
fari ekki miklar sögur og fátt sé vitað með
vissu um það tímabil er hann var uppi. En
það sem Puharich lækni þótti merkilegast
af því sem Ra Ho Tep sagði í gegnum
Harry Stone var það að dásvefin sá sem
notaður er til þess að losa sálina úr líkam-
anum hefði verið aðferð sem Egyptar
beittu þegar hann var uppi, en það var um
2700 f. Kr. eða 2000 árum áður en slíkt
þekktist á Vesturlöndum. Ennfremur virt-
ist Ijóst að eitthvert samband væri milli
þessa fyrirbæris og sveppsins, sem ýmsir
sértrúarflokkar víða um heim hafa haft
mikla helgi á, en hingað til var ókunnugt
um að slíkt þekktist meðal Egypta.
Puharich læknir sparar sér sannarlega
ekki fýrirhöfh til þess að komast að
sannleikanum í þessu máli, því nú snýr
hann sér að Egyptalandsfræðum til þess að
vera sjálfstæðari í rannsóknum sínum, og
næstu þrjú ár rekur hann sérhvert spor,
sem hann finnur, í þessa átt. í tvö ár hefúr
hann Harry Stone til rannsóknar, ræður
hann til rannsóknarstofu sinnar í Maine.
„Skilaboðin" frá Ra Ho Tep halda áfram að
koma í gegnum Harry í tvö ár, en síðan
1956 hefur hann verið laus við allan trans
og var því raunar alls hugar feginn, því
sjálfur hafði hann engan áhuga á þessu, tók
þetta ffemur nærri sér. Hans eina áhuga-
mál hefur alltaf verið að fá að halda áfram
að skapa höggmyndir í friði.
Þessu næst kynnist læknirinn R. Gordon
Wasson, sem er sveppasérfræðingur er
hefúr skrifað feiknamikið verk um þetta
efni. Hjá honum fær hann staðfestingu á
því að viss trúarflokkur manna í Mexíkó
noti þennan helga svepp við ákveðin há-
J