Vikan - 09.03.1989, Qupperneq 6

PALLADÓMUR
Salóme Þorkelsdóttir, alþingismaður:
ÞINGMAÐUR
MEÐ STÍL
TEXTI: ÓLAFUR GEIRSSON
LITLJÓSM.: EINAR ÓLASON
Salóme Þorkelsdóttir alþingismaður
gaf kost á sér sem forseti sameinaðs
þings haustið 1987. Samkvæmt því
samkomulagi, sem þáverandi ríkistjómar-
flokkar gerðu með sér „átti“ flokkur
hennar, Sjálfstæðisflokkurinn, embættið.
Framboð Salóme í forsetaembættið átti sér
forsögu. Á Landsþingi sjálfstæðiskvenna
fyrr um sumarið 1987 var mikill hugur í
sjálfstæðiskonum. Meðal annars var sam-
þykkt þar ályktun þess efnis að þingflokk-
ur Sjálfstæðisflokksins beitti sér fyrir því,
að kona yrði kosin forseti sameinaðs
þings. Þingflokkur Sjálfstæðisflokksins
varð ekki við þessarri ósk og Salóme Þor-
kelsdóttir varð ekki forseti sameinaðs
þings.
Tók úrslitunum þunglega
Hún tók þessum úrslitum þunglega svo
ekki sé meira sagt. Taldi þau raunar sýna,
að konur nytu ekki sannmælis innan for-
ustu Sjálfstæðisflokksins. Þarna væri á ferð-
inni „tímaskekkja í hugsunarhætti og sam-
bandsleysi." Það var ekki aðeins að Salóme
sjálf tæki þessum málalokum í baráttunni
um forsetasætið illa. Konur í Sjálfstæðis-
flokknum létu líka í sér heyra um málið og
voru margar mjög óánægðar.
Árið 1987 var Sjálfstæðisflokknum á
margan hátt mjög erfitt. Fyrsta áfallið var
upphlaupiö í kringum Albert Guðmunds-
son, sem ekki verður frekar fjölyrt um hér.
Síðan kom myndun ríkisstjórnar þar sem
til stóð að allir eldri ráðherrar flokksins, að
undanskildum formanninum, skyldu víkja.
Þá reis fyrsti þingmaður Reyknesinga og
einn af fyrri ráðherrunum upp og gerði
kröfu um ráðherrastól. Á móti því varð
ekki staðið að mati formannsins og ráð-
gjafa hans. Menn treystu sér hreinlega ekki
í það að fá fyrsta þingmann Reyknesinga
upp á móti forustunni ofan á þau ósköp,
sem orðið höfðu í átökunum við fyrrum
fyrsta þingmann Reykvíkinga. Er þó ekki
verið að jafha hugsanlegum eftirmálum
andstöðu Matthíasar Hafnflrðings við af-
leiðingar Albertsmála. Þriðja málið sem
olli forustu Sjálfstæðisflokksins vanda var
síðan áðurnefnt forsetamál og óánægja
sjálfstæðiskvenna með niðurstöðu þess.
En hver er Salóme Þorkelsdóttir, sjálf-
stæðisþingmaðurinn, sem stóð þarna í eld-
línunni og komst að þeirri niðurstöðu, að
hún hefði ekki hlotið þann frarna, sem
henni bar innan þingflokksins, vegna þess
að hún væri kona?
Sjómannsdóttir
úr Reykjavík
Salóme er fædd og uppalin í Reykjavík
og stundaði nám í Kvennaskólanum. Móð-
ir hennar er Anna Sigurðardóttir og faðir
Þorkell Sigurðsson vélstjóri, sem lést árið
1969. Sjálf hefúr Salóme sagt, að hún sé
nánast fædd inn í Sjálfstæðisflokkinn. Þar
starfaði faðir hennar mikið og var mikill
áhugamaður um félagsmál og stjórnmál.
Þorkell faðir Salóme skrifaði mikið í blöð
og tímarit. Honum voru meðal annars
sjávarútvegsmál mjög hugleikin og þeim
er þetta ritar er minnisstætt, að þegar
Hrafnista, Dvalarheimili aldraðra sjó-
manna í Reykjavík, var vigt snemma á
sjötta áratugnum var Þorkell Sigurðsson
þar með sérstakt sölu- og kynningartjald.
Þar vakti hann athygli á því hugðarefhi
sínu, að íslendingar ættu strax að helga sér
landgrunnið allt. Um þetta hafði hann sam-
ið bækling og seldi við vígslu Hrafhistu.
Þorkell var þarna töluvert á undan sinni
samtíð, því þó svo að þessi landgrunns-
stefna ætti sér stoð í lögum frá 1948, þá
var hún tæpast nema fjarlægur draumur í
augum flestra, nema Þorkels Sigurðssonar
og nokkurra annarra.
Gerðist bóndakona
Salóme Þorkelsdóttir á því ekki langt að
sækja stjórnmálaáhugann. Lengi vel var þó
fátt sem benti til þess, að kvennaskóla-
stúlkan, sem lauk námi sínu í síðari heims-
styrjöldinni, mundi snúa sér að stjórnmál-
um. Um tvítugt giftist hún garðyrkjubónda
og hóf búskap í sveit. Fyrst í Biskupstung-
um en síðan í Mosfellssveit. Börnin fædd-
ust og urðu þrjú.
Sjálf hefur Salóme sagt að reynslu í
félagsstörfum hafi hún öðlast í kvenfélag-
inu í Mosfellssveit. Hún var líka einn af
stofnendum sjálfstæðisfélagsins í sveitinni.
Upphaf stjórnmálaferils Salóme Þorkels-
dóttur var þó ekki innan þess félags. Sá fer-
ill hófst árið 1962. Þá má segja, að Mos-
fellshreppur hafl enn að miklu leyti verið
sveit en þó með nokkrum þéttbýliskjörn-
um í nánd við helstu atvinnufyrirtækin.
fbúar Mosfellshrepps voru þá aðeins vel á
annað þúsundið og pólitísku flokkarnir
höfðu enn ekki séð ástæðu til afskipta af
hreppsmálum. Þetta ár, 1962, bauð
Salóme sig fram til setu í hreppsnefnd á
lista, sem kallaður var launþegalisti. Hún
var þar í öðru sæti. Listinn kom einum
manni að. Síðan gerist það að fýrsti maður
launþegalistans flytur úr Mosfellssveitinni
og Salóme tekur við af honum í hrepps-
nefnd árið 1965. Síðan hefur stjórnmála-
ferill Salóme Þorkelsdóttur verið óslitinn
og frá sveitarstjórnarkosningunum árið
1966, ávallt á vegum Sjálfstæðisflokksins.
Mönnum ber saman um það að Salóme
hafi starfað ötullega að sveitarstjórnarmál-
um. Hún hóf auk þess að starfa á skrifstofu
Mosfellshrepps 1967. Sjálf hefur hún sagt,
að það hafi hjálpað sér mikið í byrjun, að
hreppsnefndarfundirnir hafi ekki verið
tímafrekir. Uppeldi barnanna hafi auðvitað
tekið sinn tíma og stjórnmálastarfið hafi
ekki hafist fyrir alvöru fyrr en börnin voru
orðin stálpuð.
Fékk ekki
sveitarstjórastarfið
Fljótlega kom í ljós að Salóme Þorkels-
dóttir hafði fullan hug á að ná meiri frama
í stjórnmálunum en aðeins því að sitja í
hreppsnefnd Mosfellshrepps. Hún varð
meðal annars formaður Samtaka sveitar-
félaga í Reykjaneskjördæmi og gat sér gott
6 VIKAN 5. TBL.1989