Vikan - 29.06.1989, Side 17

5AMBUÐIM
— Hvað segirðu um þá fullyrðingu að
seinni sambúð sé betri?
„Ef við lítum á tölur ffá Bandaríkjunum
kemur í ljós að skilnaðartíðni er hærri í
seinna hjónabandi en í því fyrra. Til þess
að seinna hjónaband gangi betur er æski-
legt að einstaklingarnir hafi öðlast ákveð-
inn þroska. Það er líka mjög mikilvægt að
fólk hafi unnið úr sínum skilnaði og þeirri
togstreitu sem því fylgir að hefja nýja
sambúð. Annars getur bakgrunnur þeirra
sem fara í sambúð í annað sinn verið mjög
mismunandi. Það getur t.d. verið að báðir
aðilar hafi verið í sambúð áður og séu
barnlausir, báðir eða annar aðilinn eigi
börn frá fyrra hjónabandi eða báðir eða
annar aðilinn misst fyrri maka sinn. í raun-
inni komum við aftur og aftur að því sem
að mínu viti er grundvallaratriði í þessu
sambandi; hversu mikilvægt það er hvern-
ig einstaklingurinn hefur tekist á við þau
tímamót sem hann fór í gegnum áður en
stofnað var til seinni sambúðar. Tökum
t.d. manneskju sem hefur misst maka sinn
og hyggst hefja nýja sambúð. Það skiptir
höfuðmáli að hún sé búin að vinna úr
sorginni og kveðja vel. Mér finnst öll um-
ræða um þessi mál vera að breytast. Fólk
er ekki eins hrætt við að ræða opinskátt og
gera upp sín tilfinningamál.
Ég tel að oft á tíðum sé meiri vandi sem
fylgir því að hefja sambúð í annað sinn því
eins og ég gat um áðan er bakgrunnurinn
svo mismunandi. Það koma upp annars
konar vandamál en hjá því fólki sem er að
hefja sitt fyrsta hjónaband. Ef upp koma
erfiðleikar í seinna hjónabandi er mikil
hætta á því að fólk fari að yfirfæra eitthvað
á milli einstaklinganna og þeir settir á vog-
arskálina en það getur haft afskaplega
slæm áhrif. Einnig ef börn eru í spilinu, þá
er það mikið álag á sambandið og gerir
meiri kröfur til parsins. Sú reynsla, sem
fólk hefur í farteskinu þegar það hefur
fyrra hjónaband, er reynslan af sambandi
úr eigin upprunafjölskyldu við foreldra og
systkini. En í öðru hjónabandi hefur fólk
með sér nokkurs konar mannkynssögu,
reynsluna af því að búa með maka og deila
lífi sínu með öðrum. Væntingarnar til
seinni maka eru oft á tíðum óraunhæfar
því mikið er í húfi. Margir hugsa sem svo
að það sé nú í lagi að skilja einu sinni, en
tvisvar, það er fulllangt gengið. Þannig á
allt að heppnast í seinna skiptið því að í
fyrra skiptið tókst ekki nógu vel til. Seinni
makinn á að vera fullkominn. Kröfurnar
eru svo miklar. Það þarf mjög þroskaða
einstaklinga til að ganga í gegnum þetta og
þar skiptir aldurinn miklu.
Ferli hjónabandsins
Öll hjónabönd og sambönd fara í gegn-
um ákveðin ferli ef svo má segja. Yfirleitt
er stofhað til þeirra á rómantískum grunni,
þar sem ástin hefur völdin. Þetta tímabil er
stundum kallað glansmyndatímabilið þar
sem fólk skiptist á glansmyndum. Það sér
ekki hvort annað í réttu ljósi og lokar aug-
unum fyrir öllu neikvæðu en í gegnum
þennan neista er grunnur hjónabandsins
byggður. Fólk glatar oft þessum neista og
gleymir að setja kol á eldinn og þróa með
sér kærleiksríkt samband. Þegar glans-
myndatímabilinu lýkur kemur hversdags-
leikinn í ljós og þá bregður ansi mörgum í
brún. Heimilisstörfin, þvotturinn og allt
sem því fylgir. Þá hefst samningsgerðin,
bæði meðvituð og ómeðvituð. Við sem
vinnum að þessum málum tölum um
hjónabandssamninginn. í honum felst t.d.
ákveðin verkaskipting. Innan þessa ramma
mótast oft ákveðið samskiptamynstur sem
er náttúrlega mismunandi eftir sambönd-
um. Það er hægt að fá stuðning, sýna gleði,
reiði og þær tiifinningar sem fólk sýnir
ekki öðrum. Oft eru þessar tilfinningar í
mjög föstum jarðvegi. Það er t.d. annar að-
ilinn sem grætur oftar og hinn aðilinn er
oftar í hlutverki þess sem huggar o.s.ffv.
Þegar parsambandið verður að fjölskyldu
breytist sambandið oft. Það þarf að ala upp
börnin og koma þeim til manns. Þá hættir
fólki oft til að gleyma sjálfu sambandinu.
Það snýst allt um fjölskylduna sem heild.
Ef gleymist að rækta sambandið getur ver-
ið hætta á ferðum. Fólk verður að leyfa sér
að gera eitthvað út af fyrir sig, vera tvö ein.
Þegar börnin eru orðin fullorðin og flogin
úr hreiðrinu hefst nýtt tímabil í samband-
inu. Þá taka önnur hlutverk við og því þarf
að endurnýja samninginn, sem flestir gera
ómeðvitað. Á tímamótum í hjónabandi
verða mjög oft einhver átök sem geta leitt
til skilnaðar."
Að leita sér aðstoðar
— Leitar fólk sér aðstoðar ef einhver
vandamál eru í hjónabandinu eða er það
hrætt við það?
„Það hefur gjörbreyst á síðustu árum,
m.a. vegna breyttra þjóðfélagshátta.
Undanfarin tíu ár hefur skilnuðum fjölgað
allmikið. Afstaðan til skilnaða hefur breyst.
Fólk þarf ekki lengur að dúsa í vonlausu
hjónabandi. Hlutverk kynjanna eru líka
önnur en þau voru. Konur eru fjárhagslega
sjálfstæðari og félagsleg aðstoð er betri. í
kjölfar alls þessa er fólk orðið opnara fýrir
alls konar umræðu um sín mál. Fólk getur
átt við vandamál að stríða þó það sé ekki
veikt eða jafnvel bilað eins og áður var
álitið. Þó að ofit sé erfitt að gefa bein ráð í
þessum efhum getur verið gott að fá ein-
hverja speglun frá þriðja aðila. Það færist í
vöxt að fólk leiti eftir aðstoð, t.d. við skiln-
að eða ef það hyggur á aðra sambúð og
börn eru í spilinu. Stjúpfjölskyldan er sér-
stök fjölskyldugerð. Fólk afheitar því oft
að vandamál geti fyigt því að stofna til
slíkrar fjölskyldu. Það vill láta líta þannig
út að þar ráði hamingjan ríkjum. Það er
ekki sjálfgefið að maður verði hrifinn af
börnum væntanlegs maka þó að hann sé
ástfanginn upp fyrir haus af makanum.
Þarna getur skapast vandi. Tökum dæmi af
konu með tvö börn sem hefur verið ein
um tíma en kynnist síðan nýjum maka sem
ekki hefur átt barn áður. Konan og börnin
hafa mótað sitt samskiptamynstur. Honum
finnst hún alltaf halda verndarhendi yfir
börnunum sem hún á ffá fyrra hjónabandi.
Nanna K.
Sigurðardóttir
félagsráðgjafi.
Hann nær ekki sambandi við þau vegna
þess að þau viðurkenna hann ekki í föður-
hlutverkinu. Þau eiga pabba úti í bæ og
fyrirmynd stjúpföðurhlutverksins vantar.
Stálpuð börn geta brugðist mjög harkalega
við og hafa mjög ákveðnar skoðanir á
seinna sambandi foreldra sinna. Ég hef
rekist á að ef t.d. ekkja eða ekkill hefur
nýja sambúð finnst börnunum stundum
það vera vanvirðing við hinn látna.
Á námskeiðunum fýrir stjúpforeldra
leggjum við Sigrún áherslu á að hjón komi
saman. Við förum yfir sérstöðu stjúpfjöl-
skyldunnar, stöðu barnanna og samskipti
við foreldri úti í bæ. í stjúpfjölskyldunni
reynir allt þetta sérstaklega á hjónasam-
bandið. Á þessum námskeiðum er ffæðsla
um þessi fyrirbæri og þar hittist fólk í hlið-
stæðri stöðu. Reynsla okkar af námskeið-
unum er að þau hjálpi fólki að ffæðast um
það sem er þekkt og vitað um fyrirbærin
og ræða við aðra í sömu aðstöðu.
Forvarnarstarf er
nauðsynlegt
— Telurðu að fólk sem hyggur á sam-
búð ætti að verða sér úti um einhverja
fræðslu um hjónabandið?
,Já, ég tel að þannig forvarnarstarf sé
nauðsynlegt, að fólk fái tækifæri til að átta
sig á um hvað þetta snýst. Kirkjan hefur
verið með slík námskeið. Hér áður fyrr var
það þannig að fólk stofhaði til hjónabands
vegna bamsins sem var á leiðinni en ekki
að vel athuguðu máli. En þetta er að breyt-
ast. Öll ffæðsla er af hinu góða og í raun-
inni það eina rétta. Fræðsla um samskipti
er mjög mikilvæg, ekki bara í hjónabandi
heldur einnig í sambandi við afstöðuna til
vímuefha, kynlífs og fjölskyldunnar. Ég tel
að það sé nauðsynlegt að börn fái þjálfun í
að tjá skoðanir sínar óþvingað. Böm leiðast
oft út í fullorðinshegðun of snemma og
eru heff hvert gagnvart öðru og fullorðnu
fólki líka. Fræðsla og æfing í að tjá sig í
hreinskilni getur hjálpað í þessum efnum
síðar.
Lykilatriði, að mínu mati, fyrir fólk sem
er að hefja sambúð, hvort sem um er að
ræða fyrri eða seinni sambúð, er að verða
sér úti um fræðslu og gefa hvort öðm tíma
til þess að kynnast því yfirleitt liggur ekki
svona mikið á að setja þessa stofnun á
laggirnar, þ.e. hjónabandið eða fjölskyld-
una. Að fara beint úr óuppgerðu sambandi
í nýja sambúð getur leitt af sér mikla erfið-
leika í nýja sambandinu sem hefði mátt
forðast ef fólk hefði gefið sér góðan tíma.“
13. TBL. 1989 VIKAN 17