Vikan - 29.06.1989, Blaðsíða 7

LJÓSM.: KATRlN ELVARSDÓTTIR
5J0MVARP
3! roadsiar
Cmr
ml

4 Tímanna tákn. Benedikt
Gröndal stendur hér hjá
gervihnattamóttökum sem
nú seljast eins og heitar pyls-
ur á þjóðhátið.

Bang
Hann tók vel í að ræða við
blaðamann Vikunnar um
daginn og sagði frá ýmsu
fróðlegu og skemmtilegu.
Sumt af því kemur meira
að segja svolítið á óvart í
dag.
TEXTI:
ÞORSTEINN EGGERTSSON
S
Islendingar voru fljótir að
byrja á útvarpi; byrjuðu
á einkaútvarpi árið
1926 — bara sjö, átta árum á
eftir Bretum og Ameríkönum.
En sjónvarpið gekk miklu
hægar. Við vorum með sein-
ustu þjóðum í Evrópu til að
koma okkur upp sjónvarpi.
Bæði var þetta dýrt fyrirtæki
og svo var menningarleg
andstaða sem náði alla leið
upp í toppinn á ríkisstjórn
landsins. Dreifbýlispólitíkin
kom inn í þetta líka. Það hefði
verið miklu auðveldara að
setja upp eina litla stöð til að
byrja með - bara fýrir Reykja-
vík og nágrenni. En það gekk
ekki. Menn vildu ekki bæta
þessu ofan á annað til að draga
fólk úr dreifbýlinu svo við urð-
um að bíða þangað til við vor-
um komin með áætlun um að
dreifa tiltölulega fljótt um allt
landið. Svo var alveg sérstakt
mál sem bæði tafði fýrir þessu
og Qýtti fýrir því; sjónvarp
varnarliðsins. Varnarliðið bað
um leyfl til sjónvarpsreksturs
árið 1954 og fékk það umyrða-
laust. Yfirvöldum fannst ekki
einu sinni ástæða til að segja
þjóðinni frá því. En svo byrjar
þetta sjónvarp og smám saman
uppgötva menn í kringum
Keflavíkurflugvöll og síðar á
Reykjavíkursvæðinu að það er
hægt að ná þessu og fá þarna
mikla og nýstárlega skemmtun
fyrir ekki neitt ef menn eignast
tæki. Síðar varð þetta eitt af
þjóðernisbaráttumálunum, að
losna við þetta fýrirbrigði. Á
hinn bóginn var mjög almenn
hrifning með að fólk skyldi fá
þetta og þyrfti ekkert að láta
segja sér hvað það mætti horfa
á. En til að koma upp íslensku
sjónvarpi þurfitum við að fá
sérstaka fjármálafyrirgreiðslu.
Við gátum ekki komið þessu
upp nema fá gjöld af hverju
innfluttu sjónvarpstæki, fýrst
og fremst til að koma upp
dreifikerflnu og síðan fýrir allt
saman. Vilhjálmur Þ. Gíslason
útvarpsstjóri var með hug-
myndir um það, líklega árið
1955 þegar útvarpið var 25 ára.
að fá að sýna sjónvarp hér;
setja upp tilraunasjónvarp til
að kynna mönnum þetta fyrir-
brigði en hann fékk engar
undirtektir með það.
Hvemig hugsaði hann
sér það?
Það er enginn vandi að út-
búa það sem núna væri kallað
innanhússsjónvarp. Það þarf
ekki að byggja upp stúdíó og
sendistöðvar. Það er hægt að
gera þetta með því að spila
filmur inn á símaþræði til að
fólk fái að sjá hvernig þetta lít-
ur út heima hjá sér. En þetta
þótti svo nýstárlegt að yfirvöld
tóku ekkert undir það.
Svo komst þú inn í út-
varpsráð árið 1957 og tókst
þetta mál upp.
Já, það fyrsta sem við gerð-
um var að senda fyrirspurn til
menntamálaráðherra, sem var
yfir útvarpinu, og fá hann til að
segja til hvort það væri verk-
efhi Ríkisútvarpsins að koma
upp sjónvarpi. Þetta virtist að
vísu liggja í augum uppi; hlið-
stæður fjölmiðill, af góðu eða
illu, en við vildum samt fá úr
þessu skorið. Og þáverandi
menntamálaráðherra, Gylfi Þ.
Gíslason, tók þá ákvörðun fyrir
okkur að úrskurða að sjónvarp
væri verkefni Ríkisútvarpsins.
Þá fórum við að undirbúa;
safha upplýsingum og kynna
okkur þetta. Við fengum yfir-
verkffæðing útvarpssambands
Evrópu, Georg Hansen, til að
koma hingað. Hann taldi að
það væri vel hægt að setja upp
sjónvarp hérna en hann reikn-
aði með að það yrði fýrst að
vera fyrir þéttbýlið eitt. Hann
talaði um svona tveggja,
tveggja og hálfs tíma dagskrá á
dag og tuttugu til þrjátíu
starfsmenn.
En nú sé ég, í þessum
fýrstu drögum að sjón-
varpsdagskrá, að þið gerið
ráð fýrir mun lengri út-
sendingartíma.
Okkur sem stóðum að þessu
kom aldrei til hugar að sleppa
einum degi vikunnar, hvað þá
heilum mánuði á sumrin. Við
vorum ölf á móti þessu. Ég
hjakkaði á þessu öll fimmtán
árin sem ég var í útvarpsráði
vegna þess að við verðum að
muna að stór hluti þjóðarinnar
er gamalt fólk eða sjúkt eða er
bundið innandyra af öðrum
ástæðum. Þess vegna fannst
mér ffáleitt að fara að sleppa
úr fimmtudögunum og júlí-
mánuði — en starfsmannafjöld-
inn, sem við höfðum ráð á í
byrjun, var ekki meiri en svo
að það var ekki hægt að fylla
vaktir og fólkið varð að fá að
minnsta kosti einn frídag í
viku. Svoleiðis að við vorum
bara að berja höfðinu við
steininn. En svo komu nú
margir seinna sem sögðu að
það væri ágætt að hafa ffí frá
þessum ófögnuði einn dag í
viku. Þá væri hægt að haida
fund í félaginu (hlær við). En
ég var samt hissa á því hvað
þetta var umborið lengi.
Þegar þessi mynd var tekin fyrir forsíðu Vikunnar í júlí 1964
labbaði þáverandi ritstjóri, Gísli Sigurðsson, með Benedikt
Gröndal inn í sjónvarpsverslun við Hverflsgötu og stillti hon-
um þar upp. Verslun með sjónvarpstæki var þá þegar orðin
nokkuð blómleg þótt íslenskt sjónvarp væri ekki komið til
sögunnar.
13. TBL.1989 VIKAN 7