Vikan - 31.05.1990, Blaðsíða 26

v ■ sérhverju samfélagi er
I ríkjandi ákveöiö gildismat
I eöa „ímynd um manninn".
*' Þetta gildismat segir síðan til
um hvers eðlis maðurinn er og
hefur jafnframt skipuleggjandi
áhrif á stefnumótun bæöi ein-
staklinga og stjórnvalda. Oft-
ast eru einstaklingar aöeins aö
mjög takmörkuðu leyti sér
meövitandi um ráðandi gildis-
mat og þaö sama gildir um
samfélögin sem heild. Hjá
flestum er ímyndin um mann-
inn aö mestu leyti dulvituð. En
hún er að sama skapi ákaflega
mótandi og áhrifarík, jafnvel
meðal þeirra sem hafna henni
eöa ákveðnum þáttum
hennar.
GILDISMAT
HAGHYGGJUNNAR
Ríkjandi ímynd um manninn
varö til á veltiárum iönbylting-
arinnar og einkennist af því aö
mannleg tilvera er skoöuö
einhliöa í Ijósi efnislegra for-
senda. Hún er jaröbundin, ein-
kennist af raunhyggju og hag-
kvæmnis- og hagnýtissjónar-
miöum. Rökhyggja er látin
skipa háan sess en tilfinningar
settar skör lægra. Veraldlegar
eignir skipta menn miklu og
einstaklingar eru metnir eftir
þjóöfélagsstööu fremur en
manngildi.
Sem dæmi um þærforsend-
ur sem mynda núverandi gild-
ismat má nefna eftirfarandi:
Einstaklingarnir eru metnir
samkvæmt því hversu auð-
ugir þeir eru og/eða hvaöa
stööur þeir skipa.
Framfarir og hagvöxtur eru
eitt og hiö sama. Lífsgæöi
og hamingja eru sama og
aukin neysla.
Peningar eru taldir hljóta aö
tryggja mönnum frelsi; að
þaö haldist í hendur aö afla
_ „nógra" peninga og hafa
samtímis óskoraö frelsi til
aö nota þá eins og manni
sjálfum líst helst.
Maöurinn er yfjr náttúruna
hafinn og þesí vegna er
það hlutverk okkar aö hafa
yfir henni aö segja. Hann er
„kórótja sköpunarverksins"
og þess vegna eölilegt aö
mannkynið gjörnýti náttúr-
una samkvæmt eigin geö-
þótta.
Fulltrúalýöræöiö (þ.e. merk-
ing viö bókstaf á 4ra ára
fresti) er fullkomnasta
stjórnarformiö sem völ er á.
ÍSLENSKA
SAMFÉLAGIÐ
Á íslandi teygir efnishyggjan
(neyslu- og haghyggjan) arma
sína inn á hvert heimili og inn í
hverja stofnun og mótar huga
þess fólks sem þar vermir stól-
ana. Áhrif haghyggjunnar eru
svo djúprist að flestir eiga tor-
velt með aö gera sér í hugar-
lund að hve miklu leyti hún
stýrir þeirra eigin lífi. Flest
samskipti innan fjölskyldunnar
snúast til dæmis á einhvern
hátt um neyslu. Fjölskyldulífið