Vikan - 14.11.1991, Blaðsíða 42

UM GILDIÞESS
AÐHLUSTAÁ
SJÁLFAN SIG
Sagt er að það sé ekkert
rangt við að tala við
sjálfan sig, það sé ekki
fyrr en maður fer að svara
sjálfum sér sem hætta sé á
feröum.
Þetta er ekki rétt. Að vísu er
það ekki talið merki um gott
andlegt jafnvægi að tala upp-
hátt við sjálfan sig þar sem
aörir heyra til. Hitt er annað
mál að halda uppi innri sam-
ræðum. Það er eðlilegt að tala
við sjálfan sig í hljóði og það
getur haft úrslitaþýðingu fyrir
gott sjálfsálit og góðan árang-
ur jafnt í leik sem starfi. Ef
menn gera sér grein fyrir því
sem hin innri rödd er að
segja getur það orðið til
að skýra viðbrögð
við persónum og
atburðum f lífi
innri rödd
sinni getur
einnig gefið
manni í hendurnar
sterkt vopn í barátt-
unni við að stjórna
tilfinningum sín
um og stuðla
að ham-
ingju og
velsæld.
O
co
oí
<
C£
CO
Jákvæð innri rödd getur gef-
ið manni þá sjálfsímynd sem
hjálpar manni að nýta hæfi-
leika sína til fullnustu. Ef fyrir-
lestur frammi fyrir fullum sal
veldur manni ótta og kvíða
gæti maður notað innri rödd til
að róa sjálfan sig: „Þú getur
þetta vel. Þú hefur gert þetta
vel áður. Af hverju heldur þú
annars að þú hafir verið beð-
inn um að gera þetta aftur?"
Að baki óöryggis er ekki ólík-
legt aö búi neikvæðar hugsan-
ir á borð við: „Það eru þrjú
hundruð manns þarna úti. Mér
tekst aldrei að halda athygli
manns.
Góður
skiln-
ingur
þeirra allra." Oft rætast nei-
kvæðir spádómar af þessu
tagi fyrir eigin tilstilli og því er
mikilvægt aö geta komið með
röksemdir á móti þeim. Þess
vegna er um að gera að fylgj-
ast vel með því sem innri rödd
42 VIKAN
manns er að segja hverju
sinni.
Jákvæð innri rödd er ekki
það sama og ofvaxið sjálfsálit
eöa sjálfsblekking. Ef kona,
sem ekki getur teiknað beina
línu, héldi því til dæmis fram
viö sjálfa sig að hún hefði
enga listræna hæfileika væri
það neikvæð hugsun en ekki
röng í sjálfri sér. Ef hún aftur á
móti segði við sjálfa sig „Ég
get aldrei gert neitt rétt“ þá
væri það órökrétt alhæfing.
Það sem hana vantar er rök-
rétt innri rödd sem er sann-
leikanum samkvæm.
Undir ákveðnum kringum-
stæðum verður innri rödd
manns líkust kór í grískum
harmleik, ekkert nema nei-
kvæðar hugsanir. Þá er rétti
tíminn til að leiðrétta hugsan-
irnar með því að beita ein-
hverjum þeirra aðferða sem
verður lýst hér á eftir. Galdur-
inn felst í því að átta sig á rök-
leysum og göllum í fullyrðing-
um innri raddar og setja í stað-
inn hugsanir sem eru raun-
særri og eiga betur við þann
vanda sem við er að etja. Þá
kemur listinn yfir „tíu hugsana-
skekkjur" að góðum notum.
Tökum sem dæmi 39 ára
gamla móður sem þjáist af
langvinnu þunglyndi. Innri
rödd hennar segir: „Ég er
týnd. Mér finnst ég vera alger-
lega misheppnuð. Ég veit að
ég ætti að vera þolinmóðari
við börnin en þau eru algerir
ónytjungar. Ég er búin að gef-
ast upp á að tala við þau. Þetta
er ekki sanngjarnt. Börn vina
minna eru fullkomin en börnin
mín eru vesalingar og ég er
aumingi." Þessar vangaveltur
eru fullar af neikvæöum orðum
og merkimiðum („misheppn-
að“, „aumingi"); gallaðri rök-
semdafærslu („Börn vina
minna eru fullkomin"); röngum
ályktunum („Þetta er ekki
sanngjarnf - lífið er náttúr-
lega ekki sanngjarnt) og
væntingum sem valda sam-
viskubiti („Ég ætti að ... “).
Þessi kona þarf að átta sig á
þessum hugsanaskekkjum og
villum og byggja upp innra
samtal sem er meira í tengsl-
um við raunveruleikann. („Ég
veit að ég er ekki fullkomin
móöir en enginn er fullkominn.
Ég geri það sem ég get með
börnunum mínum og þau eru
ekkert fullkomin heldur. En ef
ég reyni að vera þolinmóð og
hafa meiri samskipti við þau
má vera að þaö rætist úr
vandamálum milli okkar.“)
Þessar nýju hugsanir bæta
skap hennar og gefa henni
aukið sjálfstraust, draga úr
reiði og beina henni í átt að
hegðun sem gæti bætt úr þeim
vanda sem hún á í. Að lokum
gæti þetta leitt til jákvæðra
breytinga á hegðun hennar og
bættra samskipta viö fjölskyld-
una.
HÆTTA Á FERÐUM
Neikvæð innri rödd getur hve-
nær sem er látið til sín heyra
en hér á eftir fara þrennskonar
algengar kringumstæður þar
sem gefst gott tækifæri til að
fylgjast með og breyta innri
röddinni.
Ef það sem gerist stenst
ekki væntingar og fyrirætlanir
getur verið að um sé að kenna
röngum fullyrðingum innri
raddar. Tökum sem dæmi
konu sem er nýlega skilin og
fer i samkvæmi þar sem hún
ætiast til að karlmenn nálgist
hana án þess aö hún leggi
nokkuð til málanna. Þegar
ekkert gerist verður hún ó-
örugg og þunglynd. Ef hún
hefði tekið eftir því sem innri
rödd hennar var að segja áður
en hún fór gæti það hafa verið
eitthvað á þessa leið: „Sið-
prúðar konur tala ekki við ó-
kunnuga að fyrra bragði þann-
ig að ég verð að bíða eftir því
að aðrir komi til mín.“ Þetta er
afstaða sem gengur ekki nú á
dögum. Það hefði verið betra
fyrir hana að hugsa sem svo