Vikan - 14.11.1991, Síða 44

UM GILDI PESS
AÐ HLUSTA . .
Frh. af bls. 43
hvaö það er sem þarfnast
leiðréttingar.
Enginn getur sjálfur lagt
óhlutlægt mat á eigin hugsan-
ir. Þess vegna er gagnlegt og
reyndar oft nauðsynlegt að fá
aðstoð góös vinar, maka eða
meðferðaraðila, sem er reiðu-
búinn að hlusta og hjálpa til við
að leggja mat á kringumstæð-
ur og aðstoða við aö benda á
þá staði þar sem innri röddin
er á villigötum.
AÐ NOTA INNRI RÖDD
SÍNA
Það skiptir mestu máli hvernig
maður notfærir sér það sem
innri röddin segir. í fyrsta lagi
er gott að leggja á minnið það
sem er jákvætt og nota það
síðan undir öðrum kringum-
stæðum. Þegar neikvæðar
hugsanir koma upp á yfirborð-
ið þarf fyrst að komast að því
að hvaða leyti þær eru rangar.
Síðan er hægt að rökræða við
sjálfan sig og sannfæra sig um
að þessar hugmyndir séu ekki
á rökum reistar. („Ef ég er
svona leiöinleg, hvernig stend-
ur þá á því að gamlir vinir mín-
ir hafa ennþá samband við
mig þegar þeir eiga leið hjá?“)
Næst þarf að breyta innri
samræðum í átt til þess að
vera raunsær og sanngjarn.
Það er ekki meiningin að mað-
ur verði uppblásinn eiginhags-
munaseggur.
Það liggur í hlutanna eðli aö
oft er best aö átta sig á rang-
hugmyndum í innri rödd sinni
þegar maður er langt niðri og
þunglyndur. En þá er einmitt
mest hætta á því að maður sé
ekki nógu raunsær og sann-
gjarn gagnvart sjálfum sér til
að rökræða gegn þessum
neikvæðu hugsunum. Því get-
ur oft verið nauðsynlegt á slík-
um tímum að horfa á vanda-
málin frá sjónarhóli einhvers
sem maður treystir. Ef maður
TIU HUGSANASKEKKJUR
1. ALLT EÐA EKKERT. Þeg-
ar litið er á heiminn í svart-
hvítu. Allt sem ekki er fullkom-
ið er þá talið gjörsamlega
vonlaust.
2. ALHÆFINGAR. Litið er á
staka atburði sem fyrirboða
um endalausar sorgir með því
að nota orðin alltaf eða aldrei
þegar hugsað er um þá.
3. HUGSANASÍUR. Stakir
neikvæðir þættir eru teknir fyrir
og aðaláhersla lögð á þá. Eitt
neikvætt orð gæti gert aö engu
mörg hrósyrði.
4. GERA LÍTIÐ ÚR JÁKVÆÐ-
UM ÞÁTTUM. Dregið er úr
gildi jákvæðra upplifana með
því að halda því fram að það
sé „ekkert að marka". Ef
manni tekst vel upp er það
„eitthvað sem allir gætu gert“.
5. ÓRÖKSTUDDAR FULL-
YRÐINGAR. Atburðir eru túlk-
aðir á neikvæðan hátt þó svo
að engar staðreyndir styðji þá
túlkun. Tvær aðferðir eru al-
gengar í þessu sambandi,
annars vegar hugsanalestur
(ákveða af handahófi að ein-
hverjum sé illa við mann) og
spámennska (gert er ráð fyrir
því fyrirfram að allt mistakist).
6. MÖGNUN. Eigin gallar og
vankantar eru magnaðir upp
en gert lítið úr góðum kostum
og hæfileikum. Þetta er stund-
um kallað „sjónaukabragðið".
7. TILFINNINGAR NOTAÐAR
SEM RÖK. Gert erráð fyrirþví
að tilfinningar manns séu af-
leiðing af þvi sem hann er en
ekki því sem hann hugsar.
„Ég er með samviskubit. Ég
hlýt að vera þorpari."
8. ÞETTA ÆTTIAÐ VERA ...
Maður segir við sjálfan sig að
hlutirnir ættu aö vera eins og
maður bjóst við að þeir yrðu.
Margir reyna að reka á eftir
sjálfum sér með „ég ætti
aö ... “ eða „óg ætti ekki
að ... “ en það samsvarar í
raun því að refsa sjálfum sér
áður en maður byrjar á ein-
hverju.
9. MERKIMIÐAR. Þettaerallt-
eða-ekkert hugsunarháttur á
hæsta stigi. í stað þess að
segja við sjálfan sig „ég gerði
mistök" setur maður á sig
merkimiða: „Ég er vonlaus.“
10. PERSÓNULEG ÁBYRGÐ.
Maður telur sig vera ábyrgan
fyrir atburðum sem maður hef-
ur í raun ekkert vald yfir.
reynir að horfa á sjálfan sig
eins og þeir myndu gera er oft
hægt að finna rök gegn nei-
kvæðum hugsunum.
Hugsanir gleymast fljótt og
þvi er mikilvægt að skrifa þær
niður svo hægt sé að vinna úr
þeim. Það getur reynst vel að
skipta blaði niöur í þrjá dálka. (
fyrsta dálkinn skrifar maður
einhverjar neikvæðar hugsanir
sem maður man eftir eða hef-
ur skrifað niður undir öðrum
kringumstæðum.
Næst eru þessar hugsanir
bornar saman við „hugsana-
gildrurnar tíu“ og reynt að
finna þar einhverjar villur sem
passa við hugsanirnar. Þær
eru síðan skrifaðar í annan
dálk. Að lokum eru mótrök
skrifuð í þriðja dálkinn.
Til dæmis má ímynda sér
eftirfarandi kringumstæður:
Manni líður illa af því að
starfsviðtal fór ekki eins vel og
maður hafði vonað. í fyrsta
dálkinn gæti maður skrifað
eitthvað á þessa leið: „Mér
tekst alltaf aö eyðileggja fyrir
mér allt sem er mikilvægt. Ég
verð aldrei ráðinn í þessa
vinnu... ég fæ örugglega
aldrei neina vinnu. Viðmæl-
andinn þoldi mig ekki, það var
alveg greinilegt. Ég er nú
meira fíflið."
í annan dálk myndi þá koma
upptalning á ýmsum villum í
þessari röksemdafærslu svo
sem alhæfingar, merkimiðar,
órökstuddar fullyrðingar og
svo framvegis. í þriðja dálkinn
gæti maður síðan skrifað: „Allt
í lagi, mér gekk ekkert allt of
vel að svara nokkrum spurn-
ingum af þvi að ég var tauga-
strekktur. Ég svaraði samt
mörgum spurningum mjög vel.
Ég þekki manninn ekki
neitt þannig aö ég get ekkert
sagt til um það hvort honum
líkaði við mig eða ekki. Ef ég
fæ annað tækifæri til að hitta
hann get ég bætt við þeim
upplýsingum sem vantaði. Ef
ekki þá er ég búinn að læra af
reynslunni og mér gengur ör-
ugglega betur næst.“
Þetta er kannski mikil skrif-
finnska en þetta er besta leiðin
til að byrja. Maður kemst fljótt
upp á lag með að gera þetta
í huganum án þess að skrifa
neitt.
FRÁ ORÐUM TIL
ATHAFNA
Hinn raunverulegi styrkur innri
raddarinnar liggur í því hvern-
ig hún getur breytt hegðun
manns. Það getur bætt skap
manna tímabundið að leið-
rétta ýmsar neikvæðar, órök-
studdar hugsanir. Hinn raun-
verulegi tilgangur þess að
rannsaka það sem manns
innri rödd segir er að breyta
neikvæðri hegðun til hins
betra. Það eitt að hugsa rétt
dregur úr svartsýni en varan-
leg breyting verður aðeins
með breyttri hegðun.
Ef innri rödd konu segir
henni „Ég get ekki hætt í
þessu sambandi af því að ég
get ekki verið ein, jafnvel þótt
þetta samband sé mér
skaðlegt" þá er líklegt að hún
verði föst í óhamingju. Breyt-
ingar á innri rödd hennar gætu
verið á þessa leið: „Ég er
hrædd við að hætta í þessu
sambandi og horfast í augu
við að ég yrði ein í einhvern
tíma. En ef ég vil öðlast tæki-
færi til að lifa í hamingjusömu
sambandi verð ég að slíta nú-
verandi sambandi."
Til að gagn sé að breyting-
unum verður maður að fylgja
eftir því sem maður segir sér. I
þessu tilfelli þyrfti konan að
segja upp sambandinu og fara
með aöstoð jákvæðrar innri
raddar aftur út til þess að hitta
fólk og stofna til kynna.
Til að komast að því hvaða
hegðun passar við nýja innri
rödd þarf maður að spyrja
sjálfan sig: (hvaða stöðu hefur
neikvæð innri rödd komið
mér? Hvernig hefur hún komið
í veg fyrir að mér tækist það
sem ég ætlaði mér? Hvaða
breytingar ætti ég að fram-
kvæma í samræmi við nýja
innri rödd? Á hvaða hátt gæti
líf mitt batnað við breytingarn-
ar? Hvenær og hvernig á ég
að hefjast handa?
Raunsæ og sanngjörn innri
rödd ætti að benda manni
réttu leiöina til breytinga og
það sem maður gerir er það
sem skiptir máli.
LAUSN SÍÐUSTU GÁTU
+ + + + + + + + + L + + A + + B + +
+ + + + + + + Þ R t M A S T R A + H
+ + + + + + + R 0 T A + S T 0 S S A
+ + + + + + + A + I Ð K A + S A K A
+ + + + + + + B Y L U R + S K R 0 G
+ s K A P + B I L + R A M M I G N +
+ V 0 L Æ Ð I Ð + E I N E + N i N A
B 1 T I L + B j A R N I 3 A N T 0 S
+ F U N A + L A G I N + T U + A R K
+ U N + + S i + N L + F + M U R <n U
0 R G E L + A B E L + L t T T + A R
+ + + S ó L N E S + G A + + A S + +
+ S A K N I + R + L E S T I N K A T
P E L 1 + F R A M I + K ó F A + A
+ G A M B R A + A F R A M + E N s K
E L D ó R A D ó + R E + R Ý R N I R
M U R A + R t S L A + G I R Ð I G E
+ M Æ R A + S K A U F A + + + + L L
+ + M + S T A R A Ð + S T I M P I L
0 Þ A R F 1 + A Ð U R + U N I R N A
M ö R + A L 0 Ð A R + u N G L E G +
+ N + A L D N I R + F + N Æ L D U R
ó D ó + T U S K U L E G U R + I + E
K U M L + R A N G A L I + N A K T I
t M A L T + N A L G U N f. A F U R Ð
s K 0 Ð A N A B R ó Ð I rI + S N 0 I
44 VIKAN 23. TBL.1991