Menntamál - 01.02.1975, Qupperneq 30

Ásgeir Guðmundsson, þá kennarií Laugarnesskóla,
síðar skólastjóri Hlíðaskóla, hafði stundað fram-
haldsnám í Svíþjóð og kynnst þar skólaþroska-
prófum og hagnýtri notkun þeirra við byrjenda-
kennslu. Fræðsluskrifstofa Reykjavíkur hafði einn-
ig fengið heimild til að staðfæra hið sænska skóla-
þroskapróf Levins og nota í skólum Reykjavíkur.
Minniháttar könnun í Laugarnesskóla og Kópa-
vogsskóla 1957 sannfærði okkur Ásgeir um, að
próf þetta, sem er eingöngu myndapróf, mætti
sennilega nota hér óbreytt utan eitt verkefni, sem
Ásgeir staðfærði og lagaði að íslensku máli. Fyrir-
lagningartexti var síðan þýddur og færður í fastan
búning á næstu árum og prófið síðan notað, sem
greiningartæki við byrjendakennslu í skólum
Reykjavíkur, Kópavogs og raunar miklu víðar
fram yfir 1970 og að einhverju marki fram á þennan
dag.
Því má skjóta hér inn í, að ég hafði einnig
haustið 1958 og 1959 lagt fyrir 247 börn í Kópa-
vogsskólum norskt skólaþroskapróf (Sandven-
prófið), það hafði verið þýtt með leyfi höfundar.
Var nokkuð unnið úr þessu prófi seinna, en síðan
alveg horfið frá notkun þess, þar eð Levin-prófið
var mun styttra og auðveldara í notkun, en virtist
þó gefa öllu nákvæmari greiningu og forsögn.
Nokkrum árum síðar (1964—65) fór fram nákvæm
úrvinnsla á Levin-prófmu undir umsjón Þóris
Bergssonar, tryggingafræðings. Var um að ræða
heilan árgang nemenda úr skólum Reykjavíkur
(nema Skóla ísaks Jónssonar) og Kópavogs, sem
komu í skólana haustið 1962 (samtals 1447 börn)
og Levin-prófið hafði verið lagt fyrir. Voru niður-
stöður prófsins færðar á gataspjöld svo og ýmsar
aðrar niðurstöður um námsárangur, aldur, kyn,
skóla, o.fl. Við Þórir Bergsson fluttum erindi á
fundi í Sálfræðingafélaginu (13. apríl 1965), þar sem
við skýrðum frá könnun þessari og niðurstöðum
hennar eins og hún lá fyrir í töflum og línuritum,
sem Þórir hafði unnið; (sbr. greinargerð Þóris,
dags. 21. jan. 1965, ásamt 14 töflum og 12 línu-
ritum). Þessar niðurstöður hafa þó aldrei verið
birtar á prenti, því miður. Ein ástæðan var sú, að
undirritaður vildi alla sér heimilda og gagna, sem
sum var ekki að finna nema í söfnum erlendis,' en
semja síðan allítarlega ritgerð um efnið. Dróst á
langinn að tækifæri gæfist til fræðistarfa af þessu
tagi. Og árin liðu.
Enn er frá því að segja, að undirritaður lagði
MENNTAMÁL
28
einstaklingsgreindarpróf Matthíasar Jónassonar
fyrir alla nemendur (fædda 1951), sem hófu nám
í Kópavogs- og Kársnesskóla haustið 1958. Sama
verki var fram haldið næsta haust, 1959, og greind-
arprófið lagt fyrir alla byrjendur í nefndum skólum
það haust, þ.e. nemendur fædda árið 1952. Verk
þetta var nokkuð tímafrekt, m.a. af því, að ég
lagði prófin oftast fyrir í tveim áföngum. Þótti mér
miklu varða, að börnin væru áhugasöm og nytu
sín sem best við verkefnin. Heimildar til að leggja
prófið fyrir var aflað hjá fræðsluyfirvöldum Kópa-
vogsbæjar ogFræðslumálaskrifstofunni, en ekki var
leitað leyfis frá hverju einstöku foreldri. Barn var
ávallt prófað á skólatíma og sótt í kennslustund.
Ekki minnist ég þess, að neinar kvartanir bærust
frá foreldrum um þessar undarlegu ferðir barn-
anna, en sumir foreldrarnir höfðu samband við
mig og spurðu um niðurstöður, svo og eitt og annað
varðandi barnið. Einnig hafði ég að eigin frum-
kvæði samband við nokkra foreldra, þar sem mér
þótti ástæða til. Sömuleiðis var reynt að miðla
upplýsingum til kennara varðandi nemandann, en
þó farið varlega í þeim efnum. Man ég, að meðferð
upplýsinga og hugsanleg misnotkun þeirra, þ.e.
trúnaðarskylda mín, var eitt helsta áhyggjuefni mitt
á þessum árum.
Sjálfur vann ég nokkuð úr þessum prófniður-
stöðum jafnóðum og þeim var lokið ár hvert. Var
þar um einfalda tölfræðilega úrvinnslu að ræða,
miðlægni dreifingar, staðalfrávik hópsins, kann-
aður mismunur mælitalna, hvort marktækur væri,
þegar aðalsafni var skipt i smærri flokka eftir
árgöngum, kynjum og skólum. Einnig gerði ég
nokkra fylgnireikninga milli greindarvisitölu og
einkunna í lestri og reikningi. Þetta var „handa-
vinna“ unnin með blýanti og reiknivél af frum-
stæðri gerð. Ekki birti ég neitt af þessum útreikn-
ingum. Ástæður þess voru margar, en sú helst, að
ég leit á prófanir mínar sem einn þátt í langtíma-
rannsókn á lífsferli þessara einstaklinga. Eitt þeirra
rannsóknaratriða, sem fyrir mér vakti, var könnun
á stöðugleika greindarmælinga hjá sama einstakl-
ingi yfir lengra tímabil. Til þess þurfti að endur-
prófa síðar þau 300 börn, sem voru í upphaflega
safninu. Það var mikið verk, þar eð börnin yrðu
nú eldri (12-13 ára) og prófun þeirra því tíma-
frekari en þegar þau voru yngri. Guðjón Jóns-
son, kennari, og Jóna Brynjólfsdóttir, sálfræðingur,
unnu þetta verk. Megin hluta þess vann Guðjón,