Heima er bezt - 01.04.1954, Blaðsíða 3

Nr. 4
Heima er bezt
99
Björn Pálsson, Kvískerjum:
ísinn brast og Kúðafljót gleypti menn og hesta
Morguninn 16. jan. 1905 birti
upp með útsunnan krapaskúr-
um eftir langvarandi suðaustan
rigningu. Ég fór þá út á fjöru
og reið gráu mertryppi á fjórða
vetri að aldri.
Þegar ég kom austast á móts
við Grjótfjöruna, sá ég togara
strandaðan skammt austan við
Breiðárós. Ég komst á haldi fyr-
ir innan ósinn og að skipinu,
sem mátti ganga í þurrum fót-
um um fjöru, og sá ég för eftir
ellefu menn, sem lágu beint upp
af fjörunni inn á ísinn, og var
ekki hægt að rekja þau lengra,
því að sandurinn var auður og
gaddaður og svell í farvegum.
Ég þorði ekki annað en fara
austur að Jökulsá til þess að
leita mannanna og svo vestur
með jökli, og reið ég alltaf hart
brokk. Ég fann þá alla í einum
hóp austast í Króknum skammt
framan við öldurnar, og voru
þeir þarna kyrrir og ráðalausir,
og held ég, að það hafi glaðnað
yfir þeim, þegar þeir sáu mig.
Skipstjórinn var nokkuð gam-
all maður með ístru og var, sem
von var, búinn að fá nóg af
göngunni. Ég setti hann á trypp-
ið, þótt ég byggist við, að hrygg-
urinn í því myndi bila, sem þó
ekki varð. Ég lagði svo á stað
með allan hópinn, og gekk okk-
ur furðu vel.
Fjallsá og Hrútá voru auðar á
milli skara, og urðum við að
vaða þær tæplega í klof. Við
Fjallsá ætlaði ég að verða í
vandræðum. Ég þurfti að láta
skipstjórann fara af baki og
teyma tryppið ofan af ísskörinni,
og gekk mér illa að gera honum
þetta skiljanlegt. Kom William
maskínumeistari þá til hjálpar,
eins og oftar seinna, því að hann
var lang skilningsbeztur af
þeim. Gat ég svo komið skip-
stjóranum á bak við skörina með
hjálp hinna. Óð ég svo yfir ána
með tryppið í táumi, en varð nú
aftur að láta skipstjórann fara
af báki þar við skörina og hjálpa
honum upp á ísinn, og lenti. ég
þá aftur í klípu, því að hann
skildi ekki enn, hvað ég vildi.
Þá kallaði vélamaðurinn til
hans og skýrði málið, og leystist
þá vandinn. Ég fór svo út í ána
og var til öryggis þar, sem hún
var dýpst, meðan hinir óðu yfir.
Yfir Hrútá gekk þetta svipað,
nema hvað skipstjórinn skildi
þá allt betur.
Við komum heim um dagset-
5
Björn Pálsson.
ur, og vissi fólkið hér ekki fyrr
en allur hópurinn kom heim. Þá
voru hér auk mín systur mínar
tvær, Ljótunn, sem var bústýra,
og Sigríður, þá unglingur, enn
fremur Gísli Gíslason, barn að
aldri, og Þorsteinn frá Skafta-
felli, unglingur. *
Búið um skipbrotsmenn.
Strandmennirnir voru með
eitthvað lítils háttar af fötum
með sér, en engan mat. Sigríður
og Gísli lögðu strax á stað gang-
andi til næsta bæjar, Hnappa-
valla, ■— en þangað er um 15 km.
leið •— til -þess 'að segja tíðind-
in og fá menn til að hjálpa til að
ná fatnaði óg mat handa strand-
mönnunum, og var það gert dag-
inn eftir. Hér var óþiljað hús
áfast við baðstofuna. og urðum
við að láta mennina hírast þar,
þótt ekki væri það gott. Ég bar
þangað mikið af heyi og öll þau
skinn og rúmföt, sem til voru.
Innst í baðstofunni var lítil
eldavél með einu hólfi, en þá
voru eldavélar nýlega komnar
hingað í sveitina, og var kynnt
óspart í henni alla nóttina til að
þurrka föt mannanna eins og
hægt var, og kaffi fengu þeir að
vild og mjólk og eitthvað af
mat, eftir því sem hægt var. Og
engum þeirra varð illt, þótt að-
búðin væri ekki betri. En kalt
hefði þeim orðið að liggja úti,
því að um nóttina gerði frost og
kulda. Þeir voru hjá okkur til 25.
janúar, er lagt var á stað með
þá til Reykjavíkur. Við lánuðum
þeim eldavélina og herbergið,
sem hún var í, og sáu þeir svo
sjálfir um að matreiða handa
sér.
Ari á Fagurhólsmýri var hrepp-
stjóri og sendi til sýslumannsins
á Kirkjubæjarklaustri, sem þá
var Karl Einarsson, og kom hann
sjálfur til þess að ráðstafa því
sem þurfti og halda uppboð á
einhverju lauslegu úr strand-
inu, sem lítið var annað en kol,
því þeir höfðu haft fljóta ferð
að heiman og rakleitt upp í
sandinn hér. Uppboðið var hald-
ið, þegar við vorum farnir með
strandmennina.
Ferðin til Reykjavíkur hafin.
Ari á Fagurhólsmýri tók að
sér að sjá um flutning strand-
mannanna til Reykjavíkur í
samráði við föður minn, Pál
Jónsson. Var borgunin fyrir það
kr. 2500.00, og átti að borga næt-
urgreiða og allan kostnað af því.
Og þótt gisting væri alls staðar
mjög ódýr miðað við verðlag þá
og sums staðar alveg gefin, var
ekki hægt að borga há daglaun,
hvorki fyrir menn né hesta; en
enginn kvartaði, enda vissu all-
ir, að ráðamennirnir báru
minnst úr býtum.
Þessir menn fóru ferðina: Ari
Hálfdánarson, hreppstjóri á
Fagurhólsmýri, Jón Sigurðsson,
Jón Magnússon og faðir minn,
Páll Jónsson, búendur í Svína-