Heima er bezt - 01.04.1954, Blaðsíða 14

110
Heima er bezt
Nr. 4
eftir að Guðrún varð ekkja. Eru
þau þannig:
1872 Framtal Jóns Skúlasonar í
Grímstungu (aðeins tekið
sauðfé) ær 137, sauðir 200,
gemlingar 128, alls 467
kindur. Lausafjártíundin
öll 53 hundruð. Sveitarút-
svar búsins 1240 fiskar.
Þetta sama ár voru öll sveit-
arútsvör í Áshreppi samanlegt
4119 fiskar.
1873 Framtal Guðrúnar Þor-
steinsdóttur í Grímstungu
ær 149, sauðir 235, gemling-
ar 153, alls 537 kindur.
Lausafjártíundin það ár
58,5 hundruð. Sveitarút-
svar búsins 1100 fiskar.
Öll útsvör í hreppnum það ár
samanlögð 3110 fiskar.
Aðeins skal því við bætt, að
bæði þessi umræddu ár var sam-
kvæmt manntalinu 17 manns í
heimili í Grímstungu.
V. Síðari ábúendur í Grímstungu
1878 er talið tvíbýli, Þorsteinn
Guðmundsson og Páll Guð-
mundsson.
1879 Björn Eysteinsson 31 árs.
1881 Tvíbýli Sigriður Bjarna-
dóttir og Sigurbjörg Jóns-
dóttir, báðar prestaekkjur.
1886 Björn Sigfússon til 1899.
1899 Björn Eysteinsson.
Lengra aftur ná ekki bækur
þær, er komnar eru í Þjóðskjala-
safnið.
Um leið og ég lýk frásögnum
af þessu gamla höfuðbóli og
fólki þar, leyfi ég mér að minn-
ast sérstaklega eins ábúandans,
þess af þeim, er mestur tvískiln-
ingur hefur verið með. Það er
Björn Eysteinsson. Björn Ey-
steinsson er fæddur 1. jan. 1848,
dáinn 23. nóv. 1939.
Björn var, sem fleiri ættmenn
hans, skarpgreindur maður,
harðgerður og óvæginn við sjálf-
an sig, að öllu leyti barn síns
tíma. Hann gerði ekki miklar
kröfur tii lífsþæginda, en vildi í
öllum greinum vera sjálfum sér
nógur. Hann varð að fara frá
Grímstungu vegna ekkju séra
Sigfúsar. Lenti á landléttu rýr-
ings jarðnæði, því mesta fjár-
pestarbæli frá þeirri tíð, einmitt
þegar ísharðindin voru að byrja.
Strádrap fjárpestin niður fé
hans, svo að hann varð sem næst
öreigi, en þrátt fyrir allt lam-
aðist ekki sjálfsbjargarviðleitn-
in og traustið á guðlegri forsjá.
Sagði hann svo sjálfur síðar frá:
„Þegar tæpast stóð fyrir mér,
bað ég Guð að hjálpa mér, og
hét honum því, að ef hann gæfi
mér efnin mín aftur, skyldi ég
minnast smælingjanna, sem
leituðu mín.“ Það verður ekki
um það deilt, að það efndi Björn
til síðustu stundar.
1899 losnaði Grímstunga úr
ábúð Björns Sigfússonar. Umráð
jarðarinnar voru í hendi Hjör-
leifs prófasts Einarssonar á
Undirfelli. Sýndi hann það sem
oftar hver maður hann var.
Sendi hann gagngert vestur í
Miðfjörð til Björns Eysteinsson-
ar og bauð honum Grímstungu
til ábúðar. Tók Björn því tilboði
með fegins hendi og flutti aftur
að Grímstungu vorið 1899. Þar
bjó hann í mörg ár. Varð stór-
auðugur maður. Talinn fjárflesti
bóndi í Húnavatnssýslu, þrátt
fyrir það, að hann stórgæfi fá-
tæku fólki.
Björn var mjög óádeilinn
maður, og manna lausastur við
að hagnast á kostnað náung-
ans. Eftir eða um 1910 flutti
hann frá Grímstungu, er hann
hafði þá keypt. Gjörði hann
það vegna sona sinna. Flutti
hann þá að Orrastöðum á Ás-
um og keypti þá jörð. Síðan hef-
ur Lárus sonur hans búið í
Grímstungu og býr þar enn
stórbúi, og reynist í hvívetna
samtíð sinni hinn ágætasti mað-
ur. All löngu fyrir andlát sitt
flutti Björn til sonar síns að
Grímstungu, örvasa og blindur,
og dó hjá honum fyrir fáum
árum nærfellt hálf níræður.
Niðurlagsorð.
Eins og að framan er greint
hvíla jarðneskar leifar Þor-
steins Eggertssonar í hinum
niðurlagða grafreit í Gríms-
tungu, og Guðrúnar móður hans
í grafreitnum á Tjörn á Vatns-
nesi, en ættareinkennin hafa
varðveizt í afkomendum þeirra,
dætra Þorsteins, Guðrúnar og
Jórunnar og ennfremur í börn-
um Guðrúnar: Þorsteini, Ey-
steini og Sigríði. Að vilja öllum
vel, og rétta þeim bróðurhönd
sem eiga bágt, það er guðlegur
geisli hér á jörðunni. Um fjölda
ára hefur aðeins verið ein
kirkja í Vatnsdalnum, á Undir-
felli. Og 1906 var Undirfell
sameinað Þingeyrarprestakalli.
Lýsingu á sveita- og héraðslífi
skrifa ég enga en vísa á hinn
sriilldarlega skrifaða inngang að
sögu Búnaðarfélaganna í Svína-
vatns- og Bólstaðarhlíðarhrepp-
um, eftir Jónas Bjarnason.
Bókin kom út 1944. Ennfremur
vísa ég í ritið „Horfnir góðhest-
ar“, eftir Ásgeir Jónsson, er
sýnir hver tengiliður hestúrinn
var á milli manna og héraða.
Þess utan er sú bók rituð af list,
hvað snertir orðauðgi og máls-
meðferð. Bók þessi kom út s. 1.
ár, og mun vekja athygli um
land allt. Kynslóð %19. aldarinn-
ar er að fjara út í Vatnsdaln-
um sem annarsstaðar, en sagn-
irnar lifa, sumar réttar, sumar
ekki réttar, en mín skoðun er
sú, að margt í Vatnsdal verði
gleymt áður en græskulausu
gamanyrðin hans Björns Ey-
steinssonar verði horfin með
öllu, og steinarnir í garðinum
á Hjallalandi hættir að minna
á hinn stórbrotna bændahöfð-
ingja Jósef Einarsson. Um leið
og ég legg frá mér pennann og
lýk frásögnum þessum, er ég
rita aðeins til að minna á þessi
börn 19. aldarinnar, sem hér eru
nefnd, dreg ég ekki dul á þá
skoðun mína, að það er fyllsta
þörf að rita æfisögu þessa fólks.
Myndi það kasta réttara ljósi
yfir margt frá þessum tíma og
þarafleiðandi leiðrétta ýmislegt
er skolazt hefur í meðferð gegn-
um árin. Þess utan væri það
menningarverk. Ari fróði sagði:
„Þá es skylt at hafa þat held-
ur es sannara reynisk".
Aftur á móti væri skaðlaust
að draga úr, eða jafnvel fella
niður með öllu, skrumlýsingum
á störfum allavega gefinna efn-
ishyggjumanna, sem að jafn-
aði hafa verið og verða meira
að fyrirferð en gæðum.
Mennirnir eru aldrei svo góðir
eða slæmir eins og skoðanir
þeirra benda til.
Mackintosh.
Ekkert er óumbreytanlegt,
nema breytingarnar.
Ludvig Börne.