Heima er bezt - 01.11.1956, Qupperneq 38

378 Heima Nr. 11-12
--------------------------------er bezt ---------------------------
Það ár hafði Pétur Bjarnason bú á parti af jörðinni,
og hét bústjóri hans Jón Illugason, en Jóhann vann
að búinu. Næsta ár, 1852, flutti Pétur Bjarnason að
Reykjum í Tungusveit með allt sitt fólk og bjó þar
iengi síðan.
Næst er það að segja frá Jóhanni Pétri, að hann fór
á einskonar búnaðarskóla vorið 1855. Á þessum árum
stóð Jarðabótafélag Svínavatns- og Bólstaðarhlíðar-
hreppa með miklum blóma. Fyrir atbeina þeirra feðga,
Guðmundar Arnljótssonar hreppstjóra á Guðlaugsstöð-
um og Jóhannesar bónda á Gunnsteinsstöðum, var dug-
legur og efnilegur maður, Björn Erlendsson, sendur
til að læra jarðyrkjustörf hjá Jóni Espólín jarðyrkju-
manni á Frostastöðum vorið 1852. Átti Björn sérstak-
lega að læra að nota hesta og hestaverkfæri við jarð-
yrkjuna. Fyrir milligöngu amtmanns fengu þeir plóg
og herfi frá landbúnaðarfélaginu danska. Einnig fengu
þeir að gjöf frá sama félagi 40 bindi af bókum um
jarðyrkju og búnaðarfræði. Jarðræktartilraunir þeirra
Húnvetninga voru hinar merkustu á þessum tíma. Þeir
plægðu þýfi með grasrót og sáðu höfrum og grasfræi
í flögin, en sú aðferð náði þó ekki almennri útbreiðslu
fyrr en 70 árum síðar. Jóhann Pétur var með Birni
Erlendssyni vorið 1855, eins og áður segir, og að námi
loknu fékk hann eftirfarandi bréf:
„Jóhann Pétur Pétursson á Reykjum í Tungusveit
innan Skagafjarðarsýslu var hjá mér á næstliðnu vori
til að læra þessar greinir jarðyrkjunnar, sem hér skal
greina: Plægingu, herfun, sáningu, rækta kartöflur í
plægðu landi, slétta þúfur með plógi og veita vatni.
Einnig að brúka hagkvæmanlega ýmisleg jarðyrkjuverk-
færi. Vitna eg því hér með, að áður nefndur Jóhann
Pétur Pétursson var lagvirkur og orðinn fullkomlega
kunnandi á þessi hér nefndu jarðyrkjustörf, eftir því
sem hér um þessar sveitir mun hægt að framkvæma.
Ennfremur var hann skynsamlega unnandi hinni jarð-
yrkjulegu búskapargrein.“
Stórabúrfelli, 10. nóvember 1855.
B. Erlendsson.
Það mátti með sanni segja um Jóhann, að hann væri
skynsamlega unnandi hverskonar umbótum á hinu hag-
fræðilega sviði og hvatti sveitunga sína til umbóta-
starfa, eftir að Búnaðarfélag Lýtingsstaðahrepps komst
á legg á síðasta fjórðungi aldarinnar.
Árið 1857 fluttist Jóhann að Neðra-Lýtingsstaðakoti
og var þar fyrirvinna hjá Jórunni Sveinsdóttur næstu
fjögur ár. Jórunn var ekkja og hafði misst mann sinn,
Jónas Illugason, fyrir tveimur árum, en þau höfðu búið
í Neðrakoti um 30 ára skeið. Hinn 15. september 1858
kvæntist Jóhann Sólveigu, dóttur þeirra hjóna, og tóku
þau við búi í Neðrakoti 1861. En sambúð þeirra varð
ekki löng. í ársbyrjun 1863, 17. janúar, andaðist Sólveig
og Sólborg systir hennar sama daginn. Nokkrum
dögum seinna, 22. janúar, andaðist Jórunn dóttir
þeirra, þriggja ára gömul. Áður höfðu þau átt tvö
börn, Jónas og Björgu, sem dóu á fyrsta ári. Jó-
hann unni Sólveigu konu sinni, og var talið, að hann
hafi saknað hennar alla ævi. Árið 1865, 31. júlí, kvænt-
ist Jóhann í annað sinn, Elínu dóttur Guðmundar Am-
ljótssonar hreppsstjóra og alþingismanns á Guðlaugs-
stöðum. Árið eftir, 1866, flutti hann búferlum að
Brúnastöðum og bjó þar síðan til dauðadags og var æ
síðan kenndur við Brúnastaði. Þau Jóhann og Elín voru
barnlaus, en tóku í fóstur Jóhannes Kristjánsson, árs-
gamlan, árið 1894. Elín móðir Jóhannesar var dóttir
Arnljóts Guðmundssonar bónda á Guðlaugsstöðum,
bróður Elínar, konu Jóhanns.
Jóhann á Brúnastöðum hafði með höndum margvís-
leg opinber störf. Á öðru búskaparári, 29 ára gamall
1826, var hann skipaður hreppstjóri í Lýtingsstaða-
hreppi og var það til 1865 og aftur 1869 til 1870.
Hið þriðja sinni var hann skipaður hreppstjóri 1871
og var það síðan óslitið til 1921. Hann var sýslunefndar-
maður frá 1883 til 1890 og sáttanefndarmaður um marga
áratugi. Mörg fleiri trúnaðarstörf hafði hann með hönd-
um, sem hér verða ekki talin. Jóhann andaðist á Brúna-
stöðum 6. febrúar 1926, 92 ára gamall, og hafði þá verið
bóndi í 64 ár og hreppstjóri í hálfa öld og fjórum ámm
betur. Elín Guðmundsdóttir andaðist einnig á Brúna-
stöðum, 22. desember sama ár, en hún var fjórum ámm
yngri.
Af efnahag Jóhanns í Brúnastöðum er það að segja,
að honum græddist snemma fé, og þegar tímar liðu,
varð hann einn af ríkustu bændum í Skagafirði, við
hlið Jóns á Svaðastöðum. Hann átti nokkrar jarðir,
þar á meðal Reyki í Tungusveit, og byggði þar kirkju
þá, sem nú stendur, árið 1897. Reykjakirkja var veg-
legt guðshús á sinni tíð og eigandanum til mikils sóma.
Hann lánaði peninga fjölda mörgum mönnum, lét sveit-
unga sína jafnan sitja fyrir, en lánaði þó mörgum öðr-
um. Hann mat mikils skilvísi og reglusemi í viðskipt-
um og lét viðskiptamenn njóta þess. Hann var raun-
sæismaður, hygginn og framsýnn og sannkallaður sveit-
arhöfðingi, og ekki þóttu ráð ráðin í sveitinni, nema
hann segði sitt orð. Til voru þó menn, sem höfðu horn
í síðu Jóhanns fyrir ríkidæmi hans, en það hafa ríkis-
menn orðið að þola í öllum tímum og oft að ósekju.
En yfirleitt kunnu menn að meta forsjá hans og hjálp-
semi, og bændur í Lýtingsstaðahreppi héldu honum
fjölmennt samsæti og færðu honum gjafir árið 1910.
Jóhann hreppstjóri var skapríkur, en viðkvæmur í
lund og komst við af bágindum manna og dýra. Hann
gaf mörgum, og margar sögur eru til um það, þegar
fátækt og allsleysi fólksins snart tilfinningar hans. Hann
gaf Lýtingsstaðahreppi hluta af eignum sínum. Þeir
Jóhann og Björn Þorkelsson bóndi á Sveinsstöðum
gáfu Lýtingsstaðahreppi tvö þúsund krónur árið 1903,
sinn helminginn hvor. Þessi sjóður heitir Vinargjöf, og
samkvæmt skipulagsskrá skal verja vöxtum hans til
styrktar munaðarlausum börnum og fátækum barna-
mönnum í hreppnum. Eitt þúsund krónur er ekki mikið