Heima er bezt - 01.05.1960, Blaðsíða 35

HEIMA_______________
BEZT BÓKAH I LLAN
Selma Jónsdóttir: Býzönsk dómsdagsmynd í Flatatungu.
Reykjavík 1959. Almenna bókalélagið.
Venjulega eru doktorsritgerðir fremur ósjálegar bækur, enda
er oftast sparað til útgáfukostnaðar svo sem framast er unnt, því
að sjaldan er reiknað með sölu á slíkum bókmenntum að nokkru
ráði. En hér fær maður í hendurnar glæsilegt, myndskreytt rit.
sem yndisauki er á að líta, og læsilegt er hverjum leikmanni í
fræðunum. Ekki er það á mínu færi að dæma efni ritsins, en Há-
skóli Islands hefur þegar kveðið upp sinn dóm með því að veita
höfundinum doktorsnafnbót fyrir það, og er Selrna fyrsta konan,
sem þá sæmd hlýtur við háskóla vorn. En það er hverjum leik-
manni ljóst, að ritið er unnið af hugkvæmni og vandvirkni, en
eins og ætíð í slíkum ritum verða smáatriðin mörg, senr gæta þarf.
En skemmtilegt er til þess að vita, að til íslands skuli hafa runnið
menningarstraumar alla leið austan frá Bvzans þegar á 11. öld.
Og að hér á landi skuli þá hafa verið til listamenn, sem kunnu
að meðtaka hið erlenda efni og gróðursetja það í íslenzkri menn-
ingu. Myndirnar í bókinni eru frábærlega góðar. Og öll er bókin
ánægjuleg og ber höfundi sínum góðan vitnisburð. En hins vegar
hlýtur manni að renna til rifja, hversu mikið hefur týnzt af þessu
einstaða skurðverki, og nærri hefur verið höggvið, að það glataðist
með öllu.
Karen Blixen: Vetrarævintýri. Arnheiður Sigurðardóttir
þýddi. Reykjavík 1959. Isafoldarprentsiniðja h.f.
Karen Blixen er einn kunnasti rithöfundur Dana, og hefur hún
verið orðuð sem Nobelsverðlaunahöfundur. Sögur þær, sem hér
birtast í íslenzkri þýðingu, eru allar stuttar. Þær gerast á ýmsum
stöðum og á ýmsum tímum, en í þeim öllum er fjallað um vanda-
mál mannlegs lífs af djúpum skilningi og innsæi. Af þeim sökum
halda þær hug lesandans föstum. f rnörgum sögunum eru hrífandi
lýsingar af Danmörku og danskri náttúru, enda hefur verið sagt
um sumar þeirra, að þær séu ástaróður höfundar til ættlands síns,
og er það rétthermi.
Þrjár skáldsögur eftir Jack London.
fsafoldarprentsmiðja hefur gefið út þrjár af skáldsögum Jack
Londons. Heita þær: Spennitreyjan, Ævintýri og Óbyggðiinar
kalla. Á fyrstu áratugum þessarar aldar var Jack London einn
vinsælasti höfundur samtíðar sinnar. Kom þar til, að í sögum
hans var lýst spennandi ævintýrum úr gulllandinu Klondyke og
því róstusama og sérkennilega lífi, sem þar var lifað. En þó mun
hitt ekki síður hafa valdið, samúð höfundar með lítilmagnanum,
hvort sem það voru menn eða dýr. Frásögnin er litrík með afbrigö-
um, enda hafði höfundur lifað flesta þá atburði, er hann lýsti,
svo að frásögnin var reist á ferskri lífsreynslu og næmum skiln-
ingi. Enn má búast við. þrátt fyrir breyttan tíðaranda, að hinar
ljtríku og þróttmiklu sögur Jack Londons eignist drjúgan aðdá-
endahóp.
Símon Jóh. Ágústsson: Álitamál. Reykjavík 1959.
fsafoldarprentsmiðja h.f.
Símon Jóh. Ágústsson prófessor er ólatur að fræða almenning
um viðfangsefni heimspekinnar og sálarfræðinnar sérstaklega. Er
það þeirn mun þakkarverðara, sem fáar fræðigreinar eru meira
menntandi og vænlegri til þroska lesandans, en þar að auki eru
þetta hin skemmtilegustu viðfangsefni öllum hugsandi mönnum.
f þessari bók eru 15 ritgerðir um ýmis efni. Má segja, að hver
þeirra um sig opni lesandanum nýtt svið, einkum um hagnýt efni
í siðfræði og uppeldismálum. Það er erfitt að gera upp á milli
einstakra ritgerða, því að allar hafa þær rnikið til síns ágætis, en
þó ef til vill mest það, að þær knýja lesandann til íhugunar og
ef til vill mótmæla sums staðar. Þannig eru þær vekjandi jafn-
framt því sem þær flytja oss fróðleik um ótal vandamál. Höfundi
er lagið að setja mál sitt fram á ljósan hátt, þótt um torskilin efni
sé að ræða. Og alvaran, sem er grunntónn ritgerðanna, gefur skoð-
unum höfundar sérstakan þunga og vekur traust lesandans á hon-
um.
Edward W'eyer: Frumstæðar þjóðir. Snæbjörn Jóhanns-
son íslenzkaði. Reykjavík 1959. Almenna bókafélagið.
Fátt hefur verið skrifað um mannfræði eða þjóðafræði á ís-
lenzku. Margir kunna ekki meira í þeim fræðum en flokkaskipt-
inguna gömlu í hvíta menn, svarta o. s. frv. Og mörgum hættir
til að afgreiða alla frumstæða þjóðflokka með því, að þeir séu
skrælingjar, villimenn eða þess háttar. Það er því fullkomið fagn-
aðarefni, að Almenna bókafélagið hefur gefið út bókina Frum-
stæðar þjóðir, sem er allt í senn, fróðleg, menntandi og skemmt-
andi og auk þess hin fegursta að öllum frágangi. Bókin hefst á
inngangi, þar sem dregnar eru upp meginlínur þjóðafræðinnar.
Þar la'rum við meðal annars, að af kunnum, arfgengum eiginleik-
um manna séu 90—99% sameiginlegir öllum tnönnum, án tillits
til litar eða annars. Og verður ekki kynþáttahatrið og þjóðrenrb-
ingurinn harla auðvirðilegur, þegar þessa er gætt? Annars eru í
bókinni 50 þættir um frumstæða þjóðflokka. Lýst er þar útliti
þeirra og þeinr þáttunr í siðum þeirra og menningu, sem mest
einkenna þá hvern um sig. Er þar margvíslegur, nýstárlegur fróð-
leikur saman konrinn, sem opnar lesandanum nýja og furðulega
heima, en settur franr á ljósan og lifandi hátt. Ást höfundar á
viðfangsefninu og skilningur sá og samúð, sem hann beitir í
lýsingum sínum, gerir bókina entr hugþekkari en ella myndi. Þess
vegna er bókin vel fallin til að auka skilning vorn og samúð nreð
mannfólkinu yfirleitt. Vér kynnumst þarna fólki, sem býr í öllum
beltum jarðar. undir brennandi sól hitabeltisins og á ísbreíðum
heimskautalandanna. Eru allir þessir þættir vænlegir til fróðleiks,
þótt nokkuð sé sinn á hvern hátt, og vitanlega veki ekki allir þjóð-
flokkarnir jafna forvitni lesandans. fslenzkar bókmenntir eru
furðu snauðar að almennum fræðiritum. Hér hefur þcim bætzt
eitt. sem mikill fengur er að bæði ungum og gömlum. Mikill fjöldi
nivnda er textanum til skýringar, og er öll útgerð bókarinnar hin
glæsilegasta.
St. Std.
Heima er bezt 179