Heima er bezt - 01.08.1978, Síða 20

Bjöm Jónsson ritstjóri, eldri,
og samtíð hans
11
Þá þykir hlýða að drepa stuttlega á þá
þætti ritstjómarferils Bjöms Jónsson-
ar eldra sem greinarhöfundi finnast
markverðastir.
Hann var svo frjálslyndur ritstjóri
að leitun verður á öðrum eins í ís-
lenskri blaðasögu, jafnvel á okkar
dögum. Hann beinlínis óskaði eftir
því að menn leiddu saman hesta sína
um hin ólíkustu sjónarmið. Er vitað
með vissu að bæði hann og blöð hans
guldu fyrir þetta frjálslyndi. Hann
virðist snemma hafa einsett sér að
viðhafa frjálslyndi í ritstjórninni, “...
því best verður sannleikurinn kunnur
eða ásigkomulag hins rétta að mælt sé
með og mót... Dersom vi ikke havde
Opposition burde vi skabe os en ...“
segir hann á einum stað í sendibréfi.
[61]
En frásagnarverðastur er hinn mikli
áhugi hans á aukinni hákarlsútgerð,
bæði á opnum bátum sem og þilskip-
um. En skrif hans í Norðra og Norð-
anfara um þessi efni komu svo miklu
góðu til leiðar að jafna má til at-
vinnubyltingar í utanverðum Eyja-
firði, austan og vestan, Siglufirði og
Fljótum. Þyngst á metunum vóg auð-
vitað gróðavonin af hákarlslýsinu og
kappsemi og áræði útvegsbændanna
á þessum slóðum.
Ekkert ýtti jafnmikið undir stofnun
Gránufélagsins og þessi þróun í at-
vinnumálunum. Með ágóðavoninni
af hákarlslýsinu eygðu menn í fyrsta
268 Heima er bezt
skipti von um að geta hnekkt danska
kaupmannavaldinu og komið versl-
uninni á innlendar hendur.
Menn vöknuðu til vitundar um að
hákarlslýsið var stórum verðmætara
innlegg í verslanir en ullin, gærurnar,
tólgin og prjónlesið sem hingað til
hafði verið aðal söluvaran. Sala
kindakjöts var sáralítil á þessum árum
og enganveginn sú markaðsvara sem
eitthvað kvað að.
Bjöm Jónsson sparaði heldur ekki
að minnast á uppgrip einstaklinga af
hákarlsveiðunum, þótt eigi væri á færi
annarra en harðfengra manna. Árið
1855 (í Norðra) jafnaði hann þessum
uppgripum við að grafa í gullnámum í
Kaliforníu eða Ástralíu", og áttu þau
þó eftir að aukast enn. Og þeirra sá
brátt stað í stærri og betri skipum,
bættum húsakosti, klæðnaði og betri
viðurgerningi mannfólksins. [62].
Þessi mikli áhugi Bjöms á gengi
hákarlsveiðanna fyrir Norðurlandí
virðist hafa leitt hann útí hreina
ævintýramennsku, ásamt einhverjum
harðkollum. Þessir menn virðast hafa
látið sig dreyma um stofnun búðsetu-
mannabyggðar á Oddeyri. [63].
í sjálfu sér var þetta snjöll hug-
mynd, en hlaut að mæta andstöðu
embættismanna og landeigenda, enda
í trássi við ríkjandi lög. Gengi þil-
skipanna var auðvitað best tryggð svo
fremi að hægt væri að manna þau
mönnum sem hefðu sjósókn að aðal-
starfi, en ekki í hjáverkum frá bú-
störfum, eins og algengast var lengi
fram eftir árum á fyrstu dögum þil-
skipaútgerðar við Eyjafjörð.
Búðsetumannaþorp var óhugsamdi
án uppflosnaðs búalýðs og kotunga. 1
kaflanum um Oddeyri hér á eftir m un
ég leiða fram gögn þessari skoðun
minni til styrktar.
12
En til að gefa lesendum örlitla hug-
mynd um hvað hér var um að ræða,