Heima er bezt - 01.07.1985, Síða 2

„Ég áfellist engan, allra síst ungt fólk, þótt því sé
ofarlega í huga að flýja land ...“
Flýjum ekki
Flýjum ekki, flýjum ekki þetta land.
Svo hóf síra Matthías eitt eggjana-
kvæði sitt nokkru fyrir aldamótin síð-
ustu, er landflóttinn til Ameríku var
enn með fullum hraða, þótt tekið væri
að rofa til eftir harðindin fyrir 1890, og
straumurinn væri orðinn hægari en
fyrr. Og er vér nú heilli öld síðar litum
hlutlausum augum á landflóttann
undir lok 19. aldar, vekur hann hvorki
furðu né hneykslun. Mögnuð harðindi
hrjáðu landið, atvinnufyrirtæki fá og
smá og afkomumöguleikar víðast hvar
nær engir. Sjávarútvegurinn var í
bernsku sem atvinnugrein og sveitirn-
ar svo hlaðnar fólki, að hvergi var
jarðnæði að hafa og búin, sem fyrir
voru, bættu ekki við sig fólki, og satt að
segja var það lítill framavegur eða fjár
að ráðast í vinnumennsku í sveit á
þeim árum. Ofan á allt bættist illt
stjórnarfar, allt um það, að stjórnar-
skráin var fengin, og kom það við kaun
margra. Fólkið átti naumast annars
úrkosti en flýja landið og freista gæf-
unnar á lítt numdum sléttum Norð-
ur-Ameríku. En þegar síra Matthías
orti kvæði sitt var vissulega að rofa til.
„Það er að batna, böl að sjatna, bár-
an enn þó knýi sand“, heldur hann
áfram.
Þessu gamla kvæði síra Matthíasar
hefir hvað eftir annað skotið upp í
hugann undanfarna daga og vikur,
eftir að blöðin fluttu oss þær fregnir af
skoðanakönnun meðal landsmanna,
að nær 40 hundraðshlutar þeirra tjáðu
sig fúsa til að yfirgefa landið, ef at-
vinna væri fyrir hendi annars staðar,
og furðu margir voru reiðubúnir til að
fara, þótt þeir með því steyptu sér út í
óvissuna.
Eg áfellist engan, allra síst ungt fólk,
þótt því sé ofarlega í huga að flýja
land, útþráin, breytingagirnin hefir
löngum verið ofarlega í hugum þjóðar
vorrar, ef einhvern möguleika var að
finna, allt frá því landnámsmennirnir
flýðu úr Noregi sakir ofríkis Flaralds
hárfagra, að því er sögur vorar herma,
því að þeir þoldu ekki álögur þær, er
konungur bauð og má vera, að þær
hafi verið þeim of þungbærar í raun og
sannleika. En ef til vill hefir þó fleira
komið til, þar á meðal löngun í æfin-
týri og að reyna hið óþekkta, sem alltaf
er Iokkandi. Og nú á 20. öld flýja
menn land vegna „kerfisins“, sem sí-
fellt er tönnlast á, bæði í tíma og
ótíma, að því er stundum virðist.
Víst er kerfið gallað, og mest þó
vegna þeirra, sem því stjórna, enda fer
margt úrskeiðis í stjórnun og starfi. En
er það lausn á vandræðunum að flýja
frá þeim? Er ekki mannlegra að spyrna
móti broddunum, ráðast af einhug
gegn vandamálunum og breyta kerf-
inu, eða að minnsta kosti sníða af því
mestu agnúana, svo að það hvorki
hefti athafnir né kæfi áhuga þeirra,
sem vilja stríða og starfa?
Þegar síra Matthías orti kvæði sitt,
höfðu harðindi þjáð landsfólkið árum
saman svo mjög, að hann, bjartsýnis-
maðurinn rak upp neyðarópið „Vol-
aða land“. Raunar eygði þorri fólks
enga afkomumöguleika. Verkkunn-
átta var hin sama og fyrir 1.000 árum
og engin þau tæki, að ég ekki tali um
þægindi, sem vér búum við daglega, í
sjónmáli. Ar eftir ár hafði þjóðin staðið
á mörkum hungursneyðar og mann-
fellis. En það var að birta, og Matthías
horfði spámannlegum augum til
framtíðarinnar og heldur áfram:
„Færin gefast, fólkið þiggur frelsi,
þekking, dáð og völd“. Og getur
nokkur andmælt því með rökum, að
öld vor hefir fært oss allt þetta, sem
sjáandinn síra Matthías eygði og
dreymdi um og höfum vér ekki ástæðu
til að ætla, að enn megi svo fara, þótt
nú syrti í álinn?
Vissulega blandast mér ekki hugur
um, að við marga erfiðleika er að etja,
til þess að vér náum oss aftur á það
strik, sem orðið var á velgengnisárum.
Að vísu var sú velgengni að nokkru
leyti blekking. Vér kunnum oss ekki
hóf, fórum hraðar en fært var, og
ráðamennirnir blekktu almúgann með
erlendu lánsfé. En allt um það skulum
vér ekki æðrast. Vér höfum fengið tæki
í hendurnar til að vinna með. Vér
stöndum tæknilega og menningarlega
séð jafnfætis hinum best menntu
þjóðum, og vér eigum í landi voru ótal
tækifæra oss til framdráttar. Aldrei á
þeim 1100 árum, sem land vort hefir
verið byggt, hefir þjóðin verið svo vel í
stakk búin að mæta skakkaföllum. Það
er vor eigin sök, ef vér látum enn
ganga yfir oss ,,óöld“ sem áður í heiðni
og kristni. Vér höfum, hvað sem hver
segir traustan grunn til að standa á og
reisa framtíð vora, ef vér einungis vilj-
um taka höndum saman um átakið og
ryðja bjarginu úr götunni.
Ég ætla ekki að hætta mér út á þá
braut að ræða einstök atriði þess, sem
nú mæðir mest á oss. En ég hvgg að
hver maður sjái að meginorsök allra
vandræöanna er röng fjármálastefna,
eða þó öllu heldur röng fjárfesting
í óarðbærar framkvæmdir, þar sem
flestar eru á höfuðborgarsvæðinu, svo
að nærri lætur að landið sporðreisist.
Það stýrir ekki góðri lukku að soga allt
fjármagn, sem aflað er úti um landið
226 Heima er bezl