Heima er bezt - 01.07.1986, Blaðsíða 2

Einn sólskinsdaginn núna í júní brá ég
mér upp í Kjarnaskóg við Akureyri
mér til fróðleiks og hressingar. Ekki er
ætlan mín að rekja hér fróðleikinn.
Hann er efni í miklu lengri grein, ef
rekja ætti sögu og öll þau margbreyttu
störf, sem unnin eru í þessu undra-
landi, sem mannshöndin hefir skapað
rétt við hliðina á iðandi bæjarlífinu.
En þess má þó geta að einungis rúm 30
ár eru liðin síðan hafist var handa hér
um framkvæmdir og þeir, sem muna
landið eins og það var trúa vart sínum
eigin augum.
En margt flýgur í hugann við
heimsóknina, þótt sleppt sé að rekja
allan þann fróðleik, sem þar er að
finna. Kjarni var að vísu gamalt stór-
býli, og fallegt var þar um að litast, út
til fjarðar og inn til sveitar. En hinu
varð ekki neitað, að þar var fremur
skjóllítið í kring, flatir móar og mýra-
sund. En nú er mestur hluti Kjarna-
lands þakinn vöxtulegum ungskógi
neðan frá þjóðvegi og upp undir
neðstu klettabelti í hlíðinni, eða „milli
fjalls og fjöru“, eins og Ari sagði forð-
um. 1 skóginum sjálfum vaxa nú um
20 tegundir trjáa og afbrigða, mis-
jafnlega vel að vísu, en allar komnar til
nokkurs þroska, og margir hinna er-
lendu gesta þar hafa borið fræ árum
saman. Meðal annars er þar að sjá
lerkilundi með 6-8 metra háum, bein-
vöxnum og limfögrum trjám, svo að
eitthvað sé nefnt. En í lækjarhvömm-
um og sólríkum rjóðrum getur að líta
blómríkan frumgróður landsins, sem
hefir eins og losnað úr læðingi við
friðun og skjól, en á auðustu hrjóst-
runum og melabörðum hefir Alaska-
lúpínan lagt landið undir sig. Hún er
annars mikil dásemdarplanta, lúpín-
an, getur ein allra þeirra t'egunda, sem
vér höfum hér heima dafnað í fornum
ísaldarmelum, þótt þar nái enginn
verulegur gróður að festa rætur, síðan
jarðvegurinn fauk af þeim í kjölfar
Fagur er dalur
og fyllist skógi
skógareyðingarinnar á liðnum öldum.
Þessu veldur einkum sífelld hreyfing í
melunum, meðal annars vegna frost-
þenslu, sem slítur allar rætur nema
lúpínunnar. Og ekki má gleyma því,
að lúpínan skapar frjósemi í jarðvegi
þar sem hún vex og tilreiðir landið
fyrir annan gróður þegar tíminn
krefst.
Þeir, sem fyrrum og kannski enn
höfðu horn í síðu skógræktarinnar töl-
uðu um að „kæfa landið í skógi“. Ekki
er útsýnið lakara nú um sveit og fjörð
en það fyrrum var af Kjarnahlaði, en
nú njóta menn þess í skjóli skógarins,
sem hlífir fyrir norðan næðingnum,
sem var og er oft furðunapur á ber-
angrinu.
Gamalt tún og nokkur nýrækt hefir
KJARNASKÓGUR: Flatir ber-
angursmóar og mýrasund fyrir
fáeinum áratugum. mynd: óht
að vísu verið tekið undir skóg. Varla
má slíkt teljast tjón á þeim tíma þegar
öllum tiltækum ráðum er beitt, til að
fækka kúm og minnka mjólkurfram-
leiðsluna. Góðbændur Eyjafjarðar
verða sem og aðrir að horfa upp á það,
að minnka bústofn sinn og láta túnin,
sem þeir hafa ræktað með ærnu erfiði
og kostnaði, falla í órækt. Vert væri að
hugleiða, hvernig það hefði orkað á
hag bænda nú, ef þeir hefðu, þegar
túnræktin hófst á stórtækan hátt fyrr á
öldinni, tekið t.d. 10 ha af hverju stór-
túnslandi til skógræktar. Sá skógur
væri nú að byrja að gefa arð. Þó að
skógurinn sé seinni að taka við sér sem
arðvænleg búgrein en grasræktin, má
minnast þess, að í stofnkostnaði krefst
hann hvorki dýrra vinnuvéla né húsa-
kosts fyrir búpeninginn, og ekki
þarfnast hann meiri girðingar en tún-
in, og því síður að verja þurfi kynstrum
af rándýrum áburði til þess hann fái
vaxið. Arleg vinna við hann er lítil fyrr
en farið er að grisja, og grisjunarvið-
urinn getur komið að margvíslegum
notum. Sennilega fara engar tvær bú-
greinar eins vel saman og skógrækt og
kúabú í mörgum góðsveitum landsins.
Og það eru góðsveitirnar, sem hlynna
ber að, því að þær hljóta að bera uppi
meginþunga landbúnaðarins. Það er
að vísu ekki sársaukalaust að sjá forn
afdala- eða útkjálkabýli fara i eyði,
jafnvel þótt rýrðarkot séu, en sárs-
aukafyllra er að horfa á góðsveitir
tæmast af fólki vegna þess að ill nauð-
syn krefst samdráttar í framleiðslu
þeirra.
Ur Kjarnaskógi blasa við Kaup-
angssveit og Staðarbyggð einhverjar
blómlegustu byggðir landsins, þar sem
kalla má að túnin séu samfellt belti
eftir endilangri sveit, og neitar enginn
því, að það sé fagurt á að líta. En
hversu miklu væri þó fegurra að sjá, ef
ofan við túnin væri komið samfellt
skógarbelti í líkingu við Kjarnaskóg.
Hlíðar Garðsárdals væru að mestu
skógi klæddar, væri það ekki fuilkom-
in sárabót fyrir hin eyddu býli, sem
þar voru? Þetta sama gæti gerst í fjöl-
mörgum öðrum góðsveitum landsins.
Kjarnaskógurinn sýnir oss áþreifan-
lega, að þetta eru engir draumórar,
heldur veruleiki, sem gæti birst sjón-
um vorum fyrr en varir ef réttilega er á
246 Heima er bezt