Heima er bezt - 01.07.1986, Blaðsíða 54

Bókahillan
Steindór Steindórsson
frá Hlöðum
Ernest Hemingway:
Gamli maðurinn
og hafið.
—
Rvík 1986.
Bókaklúbbur
Almenna
bókafélagsins.
Þetta er eitt síðasta verk Hem-
ingways og af mörgum talið
eitt hinna fremstu og vissu-
lega hið sérkennilegasta
þeirra allra. Þarna er lýst bar-
áttu gamals fiskimanns við
stórfisk, hinn stærsta, er hann
nokkru sinni hefir fengið á
öngul sinn. Baráttan stendur
sólarhringum saman, og fisk-
urinn dregur bátinn langt til
hafs, og þegar hann loks er
dauður dregur gamli maðurinn
hann á seil til lands. En viti
menn. Þegar í land kemur hafa
hákarlarnir etið allan fiskínn
þrátt fyrir að gamli maðurinn
hafi reynt að bægja þeim frá.
Ekkert er eftir nema beina-
grindin, sem er einskis nýt,
- Gull í tá
Framhald af bls. 291.
komist hjá að taka það sem
eftir er af tánni. Ég skal út-
vega þér pláss á spítalanum
á Eyri.“ Svo kvaddi hann
og fór.
Sigrún settist á rúm-
stokkinn og horfði döprum
augum á Teit. Hún strauk
blíðlega fingrunum gegn-
um hár hans, í þetta sinn
ekki á móti því. Svo fóru
tárin að renna og hún
hjúfraði sig að honum.
Brátt harkaði hún af sér og
sagði:
„Þú missir eina tána, en í
staðinn færðu mig — alla.“
nema að sýna, að hann hefir
unnið fiskinn til engra nota
vitnar hún þannig um ósigur
hans í sigrinum. Margir bók-
menntafræðingar líta á söguna
sem uppgjör Hemingways við
æfi sína og kynslóð. Mikið
starf og erfiði en árangurinn
aðeins verðlaus beinagrind. Ef
til vill hefir hann rétt fyrir sér.
Tvær heimsstyrjaldir hafa lagt
margt í rúst. Snillí mannsand-
ans hefir leyst mörg öfl úr
læðingi meðal annars kjarnork-
una, sem nú ógnar öllum
heimi. Aldrei hefir mannkynið
náð jafnlangt í vísindum og
þekkingu, sem allt er að
drukkna í hryðjuverkum
mannlegra hákarla, sem
hvorki þekkja siðgæði né
lögmál mannúðar og réttlætis.
En hvað sem slíku uppgjöri
liður, er bókin hugnæm
lesning, og þó ber þar af
samband gamla mannsins og
drengsins. Og kannski er
drengurinn táknmynd fegurri
framtíðar, sem aflar meiri
verðmæta en beinagrindarinn-
ar einnar saman. Sr. Björn O.
Björnsson þýddi söguna þegar
hún kom út á íslensku fyrir
mörgum árum. Kristján Karls-
son hefir endurskoðað þá þýð-
ingu og fært hana nær stíl
Hemingways.
Arni Björnsson:
Þorrablót
á íslandi
Rvík 1986.
Bókaklúbbur
Arnar og Örlygs.
í bók þessari rekur höfundur
stuttlega sögu Þorrablóta á ís-
landi allt frá heiðni til nútím-
ans, og leitast við að skýra
nafn Þorrans, sem að vísu er
óljóst. Hitt er víst, að í heiðni
var haldinn miðsvetrarfagnað-
ur, þótt ekki sé vist hverjar
vættir eða guðir voru þá
blótuð. Einnig má telja víst, að
þótt hin heiðnu blót legðust
niður hafi minningin um þau
vakað, og Þorri verið persónu-
gervingur í hugum manna og
honum helgaður míðsvetrar-
fagnaðurinn. Þá er rætt um
Þorravenjur og rakin Þorra-
kvæði síðari alda, en þau eru
allmörg til frá 17. og 18. öld.
Og enn eimír eftir af gömlum
siðvenjum í sambandi við
Þorrakomu, svo sem Bónda-
dagurinn, en þannig var fyrsti
Þorradagur ætíð nefndur í
mínu ungdæmi og þótti sjálf-
sagt að gera þá einhvern daga-
mun. Telur höf. ekki ólíklegt,
að í þessum Þorravenjum felist
ef til vill minjar um launblót í
heimahúsum eftir að kristni
var lögtekin, en heímilt að
blóta á laun. Þá er rætt um
endurvakningu Þorrablóta,
sem almennra skemmtana
sem verður um eða upp úr
1870, og er eitt það fyrsta
þeirra, sem tímasett verður
með fullri vissu, haldið á Akur-
eyri 1874. Líklegt má telja að
sú endurvakning sé af því
sprottin, að Þorrahátíðir hafi
alltaf lifað í hugum þjóðarinn-
ar, og þótt sjálfsagt að minn-
ast Þorrakomu á einhvern
hátt. Eftir 1874 fara Þorrablót
að tíðkast víða í kaupstöðum
landsins og breiðast þaðan út
um sveitirnar, og hafa raunar
ekkí lagst niður síðan. Af bók
Arna virðist sem þau hafi verið
einna reglubundnust á Akur-
eyri allan síðasta fjórðung lið-
innar aldar og fram á fyrstu
tugi þessarar aldar, og raunar
að nokkru leyti enn. Annars
virðast árshátíðir félaga að
verulegu leyti komnar í stað
Þorrablóta. Þá er safnað í bók-
ina mörgum Þorrablótssöngv-
um viðsvegar að og loks for-
málum og fornum veislu-
minnum. Ekki er þess að
vænta að höf. hafi náð saman
öllum prentuðum Þorrasöngv-
um. Þannig er mér kunnugt
um þrenna Þorrasöngva frá
Akureyri 1901, sem vantar
hér. Þess má og geta hér að
Stúdentafélagið á Akureyri
hélt uppi árlegum Þorrablótum
á 3. og 4. tug aldarinnar, og lét
prenta söngvakver með nafn-
inu Þorrablót Stúdentafélags-
ins á Akureyri 1928. Var það
að mestu tekið úr Stúdenta-
söngbókinni gömlu. Oft voru
ort kvæði á þessum blótum,
þótt ekki væru prentuð en
dreift fjölrituðum meðal veíslu-
gesta. I einu slíku Þorrablóti
flutti Davíð Stefánsson frá
Fagraskógi kvæðið Sálin hans
Jóns míns í fyrsta sinn. En
þess er ekki að vænta, að allt
sé til tínt í lítilli bók. En bók
Arna er skemmtileg og fróðleg
svo langt sem hún nær og góð
leiðarvísan um ævagamlan
þátt í mannfagnaðar samkom-
um íslendinga, og því góður
fengur hverjum, sem eitthvað
vill vita um uppruna þessara
mannfunda. Og gaman er að
hafa svona stórt safn Þorra-
kvæða á einum stað.
Smásögur
listahátídar 1986
Rvík 1986.
Almenna bókafélagið
Mikils þótti við þurfa á 200 ára
afmæli Reykjavíkur er Lista-
hátíðarstjórn efndi til smá-
sagnakeppni og hét hærri
verðlaunum en áður munu
hafa verið dæmi til hér á landí
eða 250 þúsund krónum í
fyrstu verðlaun og önnur og
þriðju í hófi lægri. Rithöfundar
brugðu við og sendu inn alls
370 sögur, og hér birtist úrval
þeirra alls 14 sögur og þar auð-
vitað verðlaunasögurnar þrjár.
Ég býst við að flestir séu mér
sammála um, að fyrstu verð-
launasagan Icemaster, sé
þeirra best, hvað sem hinum
verðlaunasögunum og raunar
öllu safninu annars liður. Það
hefir sannarlega verið úr
vöndu að ráða fyrir dómnefnd-
ina. En um allar sögurnar segir
formaður dómnefndar að þær
hafi komið við kvikuna í þeim
félögum, og hljóta þeir að vera
mjög kvikusárir, ef satt er.
Annað hefi ég ekki að segja
um sögur þessar í heild, og
þrekraun hlýtur það að hafa
verið að lesa þær allar 370. En
því vil ég bæta við, að mjög
þykir mér bera á live mikill
ömurleikablær er yfir þeim
öllum, svo að næstum hvergi
rofar til. Ef þetta er raunsönn
mynd af þjóðlifi voru nú, eins
og til var ætlast að sögurnar
væru, þá hjálpi oss hamingjan.
St. Std.
298 Heimaerbezt