Æskan - 01.02.1968, Blaðsíða 23

Akureyri — fegurstur allra
'slenzkra bæja — stendur við
botn eins fegursta og frjósam-
asta fjarðar landsins. Enginn
tslenzkur bær hefur verið meira
Pt'ýddur af myndarlegum trjá-
Sfóðri og blómaskrúði. Bærinn
ei' stærsti kaupstaður á Norð-
urlandi, ibúar um 10 þúsund.
Akureyri varð verzlunarstaður
Uni eða fyrir 1000, en samt
bófst ityggð þar ekki að ráði
^yrr en á 19. öld. Akureyri hlaut
kaupstaðarréttindi árið 1862, og
Ul' því tekur staðurinn að dafna
*yrir alvöru.
Pjörugt mennta- og menning-
io«o*o«o«o*o*o«o«o«o«o«o«o*o«o»o*o*o*o*o«o*o*o*o*o«o«o*o«o*o»o»o*o«)»‘
)«o«o*o*o«o«o*o«o«o*o«o«o*o*o*o»o«o*o*o*o*o*o*o«o»ooo*o»ooo«o«o«o»o®o<oooo«ooooo*ooooo«ococooooo«oeooo®o#o«o«o*o«o«o«o»o«o«o*o«o«o«o«a
arlíf er í bænum. Þar eru tvær
stórar, fullkomnar prentsmiðj-
ur, fjögur vikublöð gefin út og
mikil bókaútgáfa. Fjölmargir
skólar eru þar, svo sem annar
stærsti menntaskóli iandsins,
gagnfræðaskóli, iðnskóli, tón-
listarskóli, flugskóli o. fl. Aðal-
atvinnuvegir eru útvegur, iðn-
aður og verzlun. Hafnarmann-
virki eru þar góð, og stór skipa-
smíðastöð er starfrækt þar.
Stærstu verzlunarfyrirtæki bæj-
arins eru Kaupfélag Eyfirðinga
(KEA) og SÍS. f bænum er
starfandi stórt sjúkrahús. Þar
er og vegleg kirkja, Matthiasar-
kirkjan, sundlaug, iþróttahús
og íþróttavöllur, nokkur sam-
komu- og gistihús. Þar eru þrjú
minningasöfn, öll um skáld.
Eitt er um Jón Sveinsson
(Nonna), sem ólst upp á Akur-
eyri, í liúsi því, sem safnið er i
nú. Annað minningasafnið er
um Matthías Jochumsson slsúld,
sem var sóknarprestur á Akur-
eyri og l)jó ]>ar til æviloka.
Hann var fyrsti heiðursborgari
bæjarins. Safnið er til iiúsa i
húsi því, sem Matthías bjó i,
og er öll innrétting sem iíkust
því, er var á dögum hans, og
með þeim munum og húsgögn-
um, sem hann lét eftir sig.
I’riðja safnið er liús Daviðs
skálds Stcfánssonar frá Fagra-
skógi, cins mætasta ljóðskálds
íslendinga á ]>essari öld. Hann
var og kjörinn heiðursborgari
Akureyrarbæjar. Að honum
látnum var íbúðarliús hans gert
að safni. Eru bækur og annað
innbú varðveitt þar með sömu
ummerkjum og skáldið skildi
síðast við það. Auk þessara
safna er byggðasafn og gott
náttúrugripasafn á Akureyri.
Akureyri hefur af meiri
skrúðgarðamenningu að státa
en nokkur annar hær á íslandi.
Tveir liöfuðskrúðgarðar eru
þar, garður og gróðrarstöð
Hæktunarfélags Norðurlands,
stofnuð 1903, og lystigarður
Akureyrar, upphaflega gerður
1911. Akureyri er höfuðmiðstöð
fyrir samgöngur til Norðaust-
ur- og Austurlands, til Norð-
vestur- og Suðurlands og um
þvert og endilangt Eyjafjarðar-
hérað. Sunnan við bæinn er
ágætur flugvöllur, og ])ar geta
millilandaflugvélar islenzku
flugfélaganna lent.
Norðan Akureyrar er Glerár-
liverfi. Þar var áður sérstök
hyggð, Glerárþorp, en er nú
sameinað Akureyri. Enn norðar
er Krossanes. Þar er síldar-
verksmiðja og söltunarstöð.
Milli Gler&rhverfis og Akureyr-
ar fellur Glerá til sjávar.
Barnablaðið Æskan hefur alla
tíð átt miklum vinsældum að
fagna hjá yngri kynslóðinni i
bænum, enda liefur blaðið notið
þai' góðra starfskrafta, útsölu-
manna sinna. Nú munu kaup-
endur Æskunnar á Akureyri
vera yfir 600.
•'•‘•Ó^SSjK'O'O^.O.O.O.O.U.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.OO.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.O.
U*0*0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®<*0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®G
öskudagur.
J^að er fróðlegt að rifja upp, hvers kon-
. ai' dagamun fólkið gerði sér áður fyrr
1 tilefni sprengidágs og öskudags, svo ólíkt,
Sem ungdómurinn tekur þeim nú.
. Hér & eftir birtast tveir smákaflar, tekn-
n upp úr íslenzkum þjóðháttum. Þar seg-
u' ui. a.:
” " ■ En það er algengt í kaþólsltum lönd-
11 að gera sér glaða tvo fyrstu dagana af
■ unni, eða þrjá með sunnudeginum, en
e.'a svo niður alla gleði um lágnætti n
1 vikudagsnóttina. Ekki er mér kunnugt
au hátíðaliöid þessi, eða hvað ég á að kalla
j.a ’ hafi átt sér stað til muna hér á ís-
inn^*' S'Z^ a mánudaginn, en á ])riðjudag-
1,1 hafa menn fyrrum gert sér glaðan dag,
SJ' l»á átti að kveðja ketið að fullu og
Fr . a l)a^ ekki fyrr en á páskadaginn.
' ’^a sá siður enn i dag að breyta til
með mat þennan dag. Áður var venjan aði
ryðja i fólkið svo miklu af keti og flotit
sem það gat í sig látið, og heizt meiru en
]>ví var auðið að torga. Mun þá margur
liafa horðað betur en hann hafði gott af,
og eru til um það ýmsar skrýtnar sögur.
En leifarnar voru teknar og liengdar upp i
baðstofumæni, hvers leifar uppi yfir hans
rúmi, og mátti ekki við þeim snerta fyrr
en á páskanótt, hvað mikið sem mann lang-
aði i þær. En liklega hafa þær ekki verið
orðnar lystugar ])á. Síðan heitir kvöldið
sprengikvöld, þvi að ])á éta menn sig i
spreng. Siðan mátti elcki smakka ket alla
föstuna, og liét það að sitja á föstunni. Ef
einhver hélt ekki föstuna, liafði hann þau
vili að missa leifanna í föstulokin og páska-
ketið i tilbót, og þóttu ]>au ]mngar skriftir,
sem von var ...“
Um öskudaginn er getið i sömu lieimild
á þennan liátt:
„ .. . Daginn eftir er öskudagurinn; í kaþ-
ólskri tíð setlust menn í sekk og jusu ösku
yfir höfuð sér sem iðrunarmcrki. En eftir
siðaskiptin var þvi snúið upp í glens og
gaman. Stúlkurnar settu og setja enn i dag
öskupoka á piltana, cn piltarnir launa
iþeim með þvi að setja á þær steina. Mörg-
ium var illa við að bera ösku og cinkum
’stúlkunum steinana, og varð oft illt út úr
því. Ekki ber mönnum saman um, hvað var
löglegur ösku- og grjótburður. Sumir segja
að það sé nóg, að gengið sé með það þrjú
spor, en aðrir, að það sé ekki marlt að því
nema það sé borið yfir þrjá þröskulda. Þá
telja sumir ólögmætt, að aska eða steinn sé
borinn eftir dagselur. Þessi atriði hafa
aldrei orðið útkljáð til fulls og verða lik-
lega aldrei. Með öskudeginum rann langa-
fastan upp í raun og veru ..
Nú er öldin orðin önnur. Allt þetta er
breytt og einnig að gleymast. Að vísu er
ennþá siður margra að borða sérstakan
mat á sprengidaginn, I. d. saltkjöt og baun-
ir, og ennþá leika börnin sér að því að
hengja poka, sem reyndar eru oftast tómir.
Sprengidagur.
®52SS82SS5SSS5SSS8S5S5SSSS28SSS5SSS5S5So8SS8SoSS8oSSSoS5SSSSSoSoSoS5SSSSSSSSS88SS5S3S?S5SS!
>0®0®0®0®0®0®0®0®0®0®<
>®o®o®ofo®o®o®o®o®o®o®o®o®o®o®o®o®o®o®o®o®o®o®o®o®ofOf09Q®o®o®o®Q®o®
io®o®o®o®o®o®o®o®o®o®o®o®o®o®o®o®o®o®o®o®o®o®o®o®o®oio®oio®o®o®o®o®a
79