Æskan - 01.09.1975, Blaðsíða 45

í fjallahlíð, rétt við „Dauðadalinn
' Kaliforníu, vex hnútótt og kræklótt
broddfura, kölluð Metúsalem, enda
te,ja vísindamenn hana 4600 ára
9amla. Hún hefur verið 1600 ára á
dögum Davíðs og Golíats. Önnur
öroddfura, sem felld var árið 1964,
reyndist ennþá eldri, þ. e. 4900 ára.
I^un hún vera elsta lifandi vera á
lörðinni. [ Hallormsstaðaskógi vaxa
nokkrar 6—8 m háar broddfurur.
^Ve gamlar skyldu þær verða hér
á íslandi? Kannski geta risafur-
Ur náð álíka háum aldri og brodd-
furan, og í eyðimerkurjaðri Sahara
9anga sögur um ótrúlega gömul
^prisviðartré. í Evrópu verður eik-
'n elst trjáa. Hinn hái aldur trjáa á
sör sínar orsakir. Aðeins lítill hluti
ðamals trés er lifandi, það er ystu
rótarangar með hin örsmáu rótar-
^ár, sem sjúga vatn með uppleyst-
Ufn næringarefnum úr jörðinni; enn-
fremur brum> blöð og nokkrir frumu-
^ópar í berkinum og yst í viðnum •—
INGÓLFUR DAVÍÐSSON:
og svo auðvitað vaxtarlagið, en það
er þunnt og liggur undir berkinum
utan um viðinn. Frumurnar í vaxtar-
laginu endurnýjast stöðugt og
mynda börk á ytri hlið sinni og við-
arlag innan við sig utan á gamla
viðinn. Gamli viðurinn innan við
nýja lagið hættir smám saman að
starfa og deyr, en er trénu áfram
til styrktar. — Blöð lauftrjáa falla á
haustin, barrnálar smá falla, fáar í
einu, ræturnar vaxa lengra og
lengra, en rótarhárin falla af gömlu
rótunum. Þannig endurnýjast allt
tréð smám saman. Börkurinn er
vörn og einangrun. Fáar lífverur
vinna verulega á trjánum, nema
helst maðurinn og búfé hans. Skor-
dýr gera og tímabundinn usla. Ýmis
efni í mörgum trjám, t. d. olívur,
gúmmí og viðarkvoða, veita nokkra
vörn gegn sveppum, gerlum og
skordýrum. Mölur sækir varla í eini-
ber, vegna ilmolíunnar f þeim.
Talið er að fyrstu „trjáverur" hafi
lifað fyrir um 400 milljónum ára;
þær voru blaðlausar með grænum
berki. Þá svifu engir fuglar um loftið,
né skordýr, og fá eða engin blóm
uxu á grýttri jörðinni. Næstu 50
milljón árin þróuðust hin nöktu
frumtré og urðu 10—12 m há og
mynduðu að lokum skóga. Stein-
runnar leifar slíkra skóga hafa kom-
ið í Ijós við uppgröft í New York
ríki. Trén virðast hafa vaxið í fenj-
um, og lágu ræturnar lárétt út, lík-
lega meðfram til stuðnings. Þetta
voru gráplöntur eins og burknar og
elftingar vorra daga. •— Síðar uxu
hinir miklu skógar kolatímabilsins í
heitu og röku loftslagi. Hugsið ykk-
ur burkna, jafna og elftingar, orðn-
ar að stórtrjám; það gefur hugmynd
um „kolaskógana". Seinna komu
fram tré, sem báru fræ, fyrirrennar-
ar risafuru o. fl. furutegunda, fenja-
kýpristré o. II., og tóku smám sam-
an að lifa á þurru landi. Lauftrén
komu fram á sjónarsviðið milljónum
ára síðar. — í barri eru sýrur, sem
tefja rotnun, en lauf rotnar fljótt og
myndar mold. Skordýrin komu til
sögunnar og tóku að fræva blóm.
50—60 milljónum ára fyrir sögu
mannkynsins uxu miklir laufskógar
á jörðinni. Þá þróuðust skordýr,
fuglar, ormar o. fl. og loks spendýr-
in. „Þú ert háfættur maður minn,
manstu að apinn er frændi þinn?“
Erfa skordýrin landið?
Jón og Ólafur eiga að keyra vöruhlass út í sveit.
Ferðin hefur hingað til gengið vel. Þeir njóta góða
veðursins og færðin er ágæt. En allt í einu skeður
eitthvað. Ólafur, sem situr við stýrið, stöðvar bílinn
og þeir félagar stara á skilti, sem stendur beint fyrir
framan þá. 7,5 t. stendur á skiltinu. Það þýðir, að litla
brúin fyrir framan þá getur ekki borið meira en 7,5
tonna þyngd. Jón og Ólafur vita, að fullhlaðni vöru-
bíllinn þeirra vegur tíu tonn. Þeir geta ekið yfir, og
reiknið nú út, hvernig þeir fara að því.
LAUSN A HEILABROTUM
Heilabrot
■nuja j uuot oaj sujege ge ‘Jjgjei jacJ jv •JBuujJB
uiujjj sujege jacJ jngjeA uipSuAcJ Bo -njq p6ue| ue uiatu je e|9[qjn}je Bo
‘nuje j juunjq 9 gjjeA bjb6 BuuBjpfq -lubjj jjjjui 9 ujgBæjJBfj rusneq
43