Valsblaðið - 24.12.1966, Side 28

26
VALUR
dvöldust þá og þá stundina. Ég
hét því þá að láta þetta ekki henda
mig, og þó var það síðar ekki langt
frá að ske. Lítil vinna var fyrir
mig um borð, en mikið um leiki,
hvíld og skemmtanir.
Er ég kom úr þessari skipsferð
hitti ég stúlku í Kaupmannahöfn,
sem ég að vísu hafði séð hér heima,
en aldrei kynnzt, og var hún þó
góð vinkona mágkonu minnar. —
Þessi stúlka varð ári síðar konan
mín, er ég kom heim í fyrsta skipti
í 3 ár, til þess að gifta mig. Fór
hjónavígslan fram í tjaldi í Vatna-
skógi og framkvæmdi sr. Friðrik
Friðriksson þá athöfn. Þarna í
tjaldinu var komið fyrir litlu alt-
ari, þar var einnig lítið orgel. —
Drengjakór söng, og höfðu dreng-
irnir tínt heilt teppi af fjólum á
tjaldgólfið. Unaðslegri ramma um
brúðkaup get ég ekki hugsað mér.
Það hefur verið konu minni og
mér innileg gleði að sonur okkar
sem fæddist í Odense 1944, hefur
alla tíð verið mjög áhugasamur
,,Skógarmaður“ í KFUM.
Hvernig slcrifar maður doktors-
ritgerð ?
Það er með eins mismunandi
hætti og þær eru margar. Ég fyrir
mitt leyti leiddist út í það fyrir til-
viljun. Ég fór ekki af stað með
rannsóknir mínar með það fyrir
augum.
Eftir að ég hafði hlotið almenna
menntun á ýmsum spítölum í Dan-
mörku, fór ég í sérfræðina, lungna-
berkla. Ég fékk snemma áhuga á
sérstakri undirgrein, sýklafræð-
inni. Ég tók að rækta berklabak-
teríur, á til þess gerðu æti. Við
þetta starf komst ég að raun um
að berklaveikt bændafólk á Vestur-
Jótlandi, þar sem mikið var um
berkla í kúm, hafði að verulegu
leyti aðra sýklategund, þ.e. kúa-
berkla, en sjúklingar í bæjunum,
sem nær einvörðungu höfðu
mannaberkla. Ég skýrði frá þessu
á fundi sérfræðinga í Kaupmanna-
höfn, og það varð til þess að for-
stöðumaður berkladeildarinnar á
Statens Seruminstitut í Kaup-
mannahöfn, síðar prófessor, fékk
fe
áhuga fyi'ir þessu, og við fórum
að vinna saman að þessum rann-
sóknum. Þegar ég var búinn með
minn námstíma, og ætlaði heim,
fátækur að aurum, og kom til að
kveðja, sagði hann, að ég hefði
engan veginn lokið hlutverki mínu
í þessu landi, Danmörku. Ég skildi
nú ekki alveg, hvað hann átti við,
en hann vildi eindregið að ég héldi
áfram rannsóknum mínum.
Hann fór beina leið með mig til
forstjóra stofnunarinnar, og þáði
ég veitingar hjá honum, á meðan
við sátum þarna og drukkum te,
tóku þeir að hringja í ýmsar áttir,
og áður en ég stóð upp höfðu þeir
útvegað mér háan styrk til frek-
ari rannsókna.
Ég hafði byrjað rannsóknir þess-
ar og þar með að notfæra mér
styrkinn, þegar styrjöldin brauzt
út 1939. Ég gat því ekki farið
heim yfir Petsamó, í stríðsbyrjun,
eins og svo margir landar mínir,
sem lokazt höfðu inni í Danmörku.
Rannsókninni varð að ljúka.
Það var að vísu vitað að sumir
berklasjúklingar höfðu kúaberkla,
þótt langflestir væru með manna-
berkla. En almennt var álitið að
kúaberklarnir bærust í menn að-
eins með mjólkinni, en umræddar
niðurstöður mínar bentu til ann-
ars. Rannsóknir mínar snérust
þá aðallega um: 1) Samanburð á
tíðni þessara sýklategunda, annars-
vegar hjá bændafólki, og þá sér-
staklega bændafólki sem hefði ver-
ið í snertingu við berklaveikar
kýr, og hinsvegar hjá bæjarbúum.
2) Samanburð á sjúkdómseinkenn-
um og gangi veikinnar hjá sjúkl-
ingum með kúaberkla. 3) Athugun
á hugsanlegum smitunarleiðum.
Erfiðast var að fá sveitafólkið á
Vestur-Jótlandi til að taka þátt í
þessum rannsóknum, en ég varð
að fá nægilega marga á öllum aldri
til að vera með, segja sjúkrasögu
sína, ganga undir berklapróf og
í flestum tilvikum ferðast til næsta
sjúkrahúss, að meðaltali um 8 km.
vegalengd til röntgenrannsóknar.
Fyrst tók ég fyrir ákveðin svæði,
sveitarfélag með rúmlega 200
bóndabæjum, og fékk 82% af fjöl-
skyldunum til að taka þátt í rann-
sóknunum. Síðar fékk ég upplýs-
ingar hjá hlutaðeigandi dýralækn-
um um hvernig hefði verið ástatt
um berklaveiki í kúm á þessum
bæjum, auk þess rannsakaði ég
fólk á 100 býlum, þar sem höfðu
verið berklaveikar kýr, og fólk á
öðrum 100 býlum, þar sem ekki
höfðu verið kúaberklar. Alls voru
þetta um 1800 manns, sem rann-
sakaðir voru.
Nú hósta berklaveikar kýr og
spýta, ekki minna en sjúklingarnir.
Þær gera það bara algerlega tillits-
laust. Ég tók hráka af gluggum og
veggjum fyrir framan kýrnar, og
ryk af bjálkum í fjósum og tókst
að rækta lifandi berkla frá öllu
þessu.
Ég athugaði ennfremur veik-
indi 556 sjúklinga, sem ýmist
höfðu manna- og kúaberkla, og
sýndi fram á að veikin hagaði sér
nákvæmlega eins hjá báðum þess-
um hópum. 1 Ribe-Amti, þar sem
rannsóknirnar fóru fram, fundust
kúaberklar hjá 43% af berkla-
veiku bændafólki og á einstaka
stað fór það yfir 50%. Ég þóttist
færa rök fyrir því að þetta fólk
hefði smitazt við innöndun í fjós-
inu á sama hátt og sjúklingar með
mannaberkla hafa smitazt í návist
annarra sjúklinga.
Á þessum stríðsárum komu þrír
fimbulvetur, og oft erfitt að kom-
ast á milli bæja. Ég varð að heim-
sækja um 600 býli, og fara allt á
reiðhjóli. Ég var orðinn svo þjálf-
aður í þessum hjólreiðum, að mér
var alveg sama hvort ég hjólaði
eða sat. Oft sat ég á hjólinu í frost-
inu á víðavangi og borðaði nestið
mitt.
Það voru margar ræðurnar sem
ég varð að halda, fyrst yfir kann-
ski öðrum húsráðanda og síðan
yfir hinum, og loks yfir hjúun-
um, sem höfðu, meðan á þessu
stóð, verið við störf annars staðar.
Margir áttu erfitt með að skilja
ágæti eða þýðingu þessara rann-
sókna, en samt var mér yfirleitt
vel tekið, og víða mjög vel. Ég
stend í mikilli þakklætisskuld við
þetta ágæta fólk. Um þetta leyti
var unnið markvisst að því að út-
rýma berklaveikiíkúmíDanmörku,
og því er nú lokið fyrir mörgum
árum. Á Islandi hafa aldrei verið
kúaberklar, en komið hefur fyrir
að kýr hafa sýkzt hér af manna-