Jörð - 01.12.1946, Blaðsíða 92

250
JÖRÐ
annarra könnuða á sviði sálarlífsins, tóku skáldin að grafa í
fylgsni liins innra, og má þar ekki sízt nefna André Gide, sem
við aflhuganir sínar mijssti trúna á skynsemina, sem höfuð-
leiðarljós mannsins, en taldi ræktun frvata og tilfinningalífs-
ins mikla nauðsyn og einustu leiðina til bjargar. Hann — eins
og líka Marcel Proust — kafaði aðallega í eigið sálarlíf og dró
þar franr ýnris konar sjúklegar tilhneigingar, og báðir urðu
þeir Proust mjög áhrifaríkir um þróun og tækni franskra bók-
nrennta. Nokkur af skáldunum tóku sér fyrir hendur, í margra
binda skáldverkum, að rannsaka þjóðfélagið, flestir þó á
grundvelli yfir- og millistétta. Þeir sökktu sér mjög niður í
flókna, sálfræðilega gagnrýni og sundurgreiningu, eins og t. d.
Martin de Gard, senr fékk Nóbelsverðlaun. Þá var Jules
Romain, er skrifaði skáidsögu, senr er 27 bindi. Hann vildi
leiða í ljós hiira sameiginlegu sál mannkynsins, senr allir lrefðu
eittlrvað af, án þess að vera sér þess meðvitandi, enda hún oft
ekki í sanrrænri við ]rað, senr yrði ráðandi í persónuleik ein-
staklingsins. Romain fer svo víða og þarf að neyta svo marg-
víslegra bragða til að skapa þarna lreild, án þess þó að takast
það irenra að nokkru leyti, að fæstir munu endast til að lesa
allt skáldverkið, Irvað þá, að þeir konri auga á liina sanreigin-
legu sál alls nrannkynsins og verði fyrir varanlegum heildar-
áhrifum skáldverksins.
Hjá öllum þessunr skáldum, og þeim, senr fara svipaðar
brautir, gætir þess mjög, að þau svo senr gleymi nrönnununr í
kringum sig. Já, lesandanum finnst stundum, að þessir ritlröf-
undar lrafi grafið sig svo djúpt inn í berg viðfangsefnisins, að
þeir verði einskis varir af því, senr er að gerast fyrir utan jarð-
göngin. Máski mætti raunar líkja þeinr ýnrsunr við lækni, senr
sker upp nrann til lækningar ákveðnu meini, en fær svo nrik-
inn áhuga á að atlruga líffæri hans yfirleitt, að hann gleymir
sér með öllu og gáir þess ekki fyrr en um seinan, hvort mað-
urinn er lifandi eða dauður í höndunum á honunr. Þá má
nefna hið ramnrkaþólska stórskáld, Francois Mauriac, senr
lítur þannig á, að hugsanir mannsins lijarta séu vondar frá
barnæsku — og að án náðar Guðs sé mannskepnan glötuð. En