Jörð - 01.12.1946, Síða 126

284
JÖRÐ
hluta New York borgar með rafmagni, þegar hann bauðst til
að taka þetta að sér í ákvaeðisvinnu, árið 1881, þrátt fyrir liarð-
vítuga andstöðu gasstöðvanna.
Mörgum árum síðar, þegar Halldór Guðmundsson rafmagns-
fræðingur bauðst til að raflýsa Reykjavík frá Elliðaánum fyrir
40—60 þúsund krónur, þá var hafin ný og minni orrusta á
okkar heimavígstöðvum, milli gassins og rafmagnsins. í þetta
sinni sigraði gasið. Tilboði föður míns var hafnað, ekki vegna
þess, hve það þótti dýrt, heldur öllu fremur vegna þess, hve
það var ódýrt! í ísafold 9. desember 1908 segir m. a. svo undir
fyrirsögninni: „Hvers vegna rafmagnsstöð hér stenzt ekki
kostnað“:
..Hr. Halldór Guðmundsson getnr ekki kollvarpað þeirri staðreynd, sem eg
gat sýnt honnm, að lraldið er fram hvað eftir annað í iðnfræðilegum tímarit-
um, þar á meðal norskum, og nú síðast í nýútkomnum tiilublöðum þeirra, að
gasið er ódýrasta ljósmeti vorra tíma, og hann mun naumast nokkurs staðar
finna öðru haldið fram annars staðar en í grein sinni. Tvö félög hafa gert til-
boð um að koma á fót gas- og rafmagusstöð, og nú er komið þriðja tilboðið. Um
það félagið, sem ég var í, get ég tekið það fram, að það hafði rafmagnsstöðina
með í sínu tilboði beint af því, að þess var krafist. Vér höfðum helzt kosið að
vera lausir við það, en hugðum þó ekki örðugleika við hana meiri en svo, að
gasstöðin mundi bæta það upp. Hilt félagið var, að því er ég frekast veit,
stofnað af rafmagnsfræðingum. Það er nú komið að þeirri niðurstöðu, að gasið
muni ekki geta fleytt rafmagnsstöðinni með þeim skilyrðum, sem hér er við að
búasl. I*að vill fegið losna við hana, og þó eru í stjóru þess félags alkunnir
atorkumenn og rafmagnsfræðingar. Fulltrúi þeirra liefur komið hér til að
rannsaka staðhætti. Þar á meðal Elliðaárfossinn. Ég hafði sjálfur gert áætlun
tun, livað kosta mundi að koma upp rafmagnsstöð og starfrækja liana. Levfis-
hafar hafa og gert það, og við höfum allir komizt að sömu niðurstöðu, þeirri,
að rafmagnsstöð hér í Reykjavík svari ekki kostnaði, eins cg nú er högum
háttað. En hvers vegna? Ég hygg mig geta svarað því nokkurn veginn. Raf-
magnsstöð hér mundi naumast verða notuð til annars en lýsingar. En sé fyrir-
tæki eða atvinnurekstri, ltvers kyns sem er, ætlað að vera arftbært, verður
rekstur þess og afnot að vera svo jöfn sem verða má frekast. En það er auðsætt,
að ljósastöð hér á landi mundi verða illa sett að þessu leyti. Mánuðina maí,
júní og júlí verður hún að vera aðgerðalaus. Næstu mánuðina þar á eftir verða
af henni lítil not, og vetrarmánuðina mikil að tiltölu, en ekki nema 8—9 tíma
á sólarhring. Það liggur í augutn uppi, að afar-torvelt er að láta slík fyrirtæki
svara kostnaði. Einhverjir munu nefna til vatnsaflið. Getur verið, að það sé
ódýrt, en ekki cins og hér hagar til. Það er alltaf dýrt að koma upp rafmagns-
stöðvum."