Nýjar kvöldvökur - 01.01.1935, Blaðsíða 42

36
NÝJAlí KVÖLDVÖKUR
verða sætir og safaríkir, og krukkurnar
lokast með öllu. Litlu kornin, sem vér
finnum innan í fíkjunum eru alclin, eitt
úr hverju blómi. Frævunin fer fram með
þeim hætti, að vespa ein skríður inn í
blómskipunina og færir blómunum, sem
á aldinfíkjunum eru eingöngu kvenblóm,
frjóið. Heimkynni fíkjutrésins eru talin
löndin við austanvert Miðjarðarhaf, og
er álitið, að Arabar hafi í’æktað þær
fyrstir manna. En mjög snemma náðu
þær mikilli útbreiðslu. Má sjá það meðal
annars á því, hversu oft þeirra er getið
í fornum ritum, bæði í biblíunni og hin-
um grísku og rómversku fornritum. —
Fíkjur voru þá aðalfæða fjölda manna,
einkum fátæklinga, í Grikklandi og víðar
þar syðra. Fíkjur eru mjög nærandi og
gómsæt fæða. Sykurmagn þeirra þurrk-
aðra er um 50% og stundum meira, en
þar að auki eru í þeim eggjahvítusam-
bönd og feiti. Fíkjur eru nú ræktaðar
víða um lönd, þar sem loftslag leyfir
þeim þroska. En aðalræktarsvæði þeirra
er samt löndin við austanvert Miðjarðar-
hafið. Er Litla-Asía t. d. alkunn fyrir
fíkjurækt sína (Smyrna-fíkjur). Fíkjur
þroskast toiveldlega í Mið- og Norður-
Evrópu.
e. Döðlwpálmi (Phoenix dactylifera).
Döðlupálminn er einkennisplanta Norö-
ur-Afríku og Suðvestur-Asíu. Hann
þrífst um alt þetta svæði og einhvers-
staðar á því munu frumheimkynni hans
vera. Hann þarfnast heits, sólríks lofts-
lags, eins og eyðimerkurhéruð þessara
landa bjóða, en jarðvegur og vatn vei'ður
þó líka að vera fyrir hendi. En þar sem
þessum skilyrðum er fullnægt, gnæfa hin
10—20 metra háu pálmatré yfir vinjarn-
ar og gefa þeim svip. »Konungur vinj-
anna stendur með fætuma i vatni, en
teygir kórónu sína upp í glóð himinsinsc.
segir arabiskt orðtak um döðlupálmann.
Eins og fyrr er sagt, er döðlupálminn.
hávaxið tré. Blóm hans eru einkynja og
bera sum trén aðeins kvenblóm en önnur
karlblóm. Um frævunina hafa mennimir
annast frá alda öðli, og á pálmaekrunum
gróðursetja menn 5—6 karltré á móti
hverjum 100 kventrjám. Aldinin, döðl-
urnar, eru mjög næringarríkar, í þeim
þurrkuðum er nær 60% sykur. Döðlu-
pálminn er lang mikilvægasta yrkiplanta
eyðimarkanna, og er vafalítið, að á»
hans yrði lífið í þessum löndum harla
torvelt. Þetta verður skiljanlegra, þegar
aðgætt er hve geysifrjósamt tré hans er.
Frá því tréð er þrítugt og til 100 ára
aldurs, gefur það að meðaltali af sér um
100 kg. af döðliun á ári. En menn hafa
hans fleiri not. úr stöngulsafanum fæst
pálmavín, og ung brum og blöð em etin
sem grænmeti. Viðurinn er notaður til
eldsneytis og húsagerðar, og blöðin í þök,
mottur og fleiri hluti. Því er líka svo
háttað í döðluræktarlöndunum, að menn
verða að tíunda döðlupálmaeign sína, og
eru pálmati’én einn helzti skattstofninn
þar.
Döðluræktin er afargömul. Til eru e-
gypzkar myndir af döðlupálma frá því
2460 árum f. Kr., og í hinum elztu sögn-
um og söngvum heimalanda hans, er
hans hvarvetna getið.
Norðan Miðjarðarhafs er döðlupálmi
nokkuð ræktaður, en mest er það til
prýði og vegna blaðanna, sem mjög eru
notuð við ýmsar hátíðlegar athafnir,
einkum kirkjulegar. Að öllu samantöldu,
má döðlupálminn teljast til hinna merk-
ustu yrkiplanta jarðarinnar. Ýmsir aðrir
pálmar bera safarík aldin og eru hin nyt-
sömustu tré, þótt eigi sé þeirra hér getið-
f. Bjúgaldin (Musa sapientia og Musa
paradisea).
Bjúgaldin eða bananar em aldin hita-
beltisplantna, sem fljótt á litið líkjast