Nýjar kvöldvökur - 01.01.1935, Blaðsíða 46

40
NÝ.JAR KVÖLDVÖKUR
andai'dráttinn, og' hafa þær athuganir
gefið sama árangur. Samt er vert að
geta þess, að regla þessi á ekki við alla
menn, enda þótt flestir hlýði þessum lög-
um. Allflestir kannast við morgunsvæfa
menn. Það er torvelt að vekja þá, enda
þótt þeir hafi sofið alla nóttina, og þeir
eru daufir í dálkinn og syfjaðir fram
eftir öllum degi. Má telja sjálfsagt, að
þeir séu undantekning frá reglunni.
Þá skal litið á svefnþörfina og nauð-
syn svefnsins. í öllum lífeðlisfræðiritum
er það tekið fram, að svefninn sé lífs-
nauðsynlegur bæði mönnum og dýrum.
Og margir meðal hinna eldri lífeðlisfræð-
inga fullyrða, að hundar hafi dáið, ef
þeim var varnað svefns í fimm sólar-
hringa. Nýjustu rannsóknir sýna að vísu,
að þetta séu öfgar, en hinu neitar eng-
.inn, að öllum mönnum og mörgum teg-
undum dýra sé lífsnauðsyn að sofa og
það helzt nokkuniveginn reglubundið. Og
ekki hefur tekizt að halda »nonnal«
manni lengur vakandi en fjóra sólar-
hringa samfleytt.
í dýraríkinu verður svefns ekki vart,
nema meðal hinna fullkomnustu dýra. Af
hryggleysingjunum eru það einungis fá-
ar tegundir skordýra, sem tekizt hefur að
fá fullvissu um að þau sofi í líkum skiln-
ingi og vér. Meðal hryggdýranna eru
það einungis fuglar og spendýr, sem vér
vitum að sofa á reglubundinn hátt. Það
-virðist einnig svo, að svefninn verði því
fullkomnari, sem dýrið er gætt meiri
skynsemi. Það er því engu líkara en að
svefninn sé ástand, sem mjög er háð sál-
arþroska dýranna.
Almennt er talið að svefnþörf manns-
ins sé 8 stundir í sólarhring. Þetta er þó
mjög breytilegt, og fer það eftir aldri og
einstaklingum. Svo er talið að á fyrsta
aldursári sé svefnþörfin 16 stundir, á
óðru til fimmta ári 12—14 stundir, á
Æjötta til fjórtánda ári 10 stundir. Full-
þroska maður sefur 7—8 stundir í sól-
arhring, en aftur er svefnþörf gamal-
menna oft minni, og það jafnvel þótt þau
þarfnist meiri líkamshvíldar en þeir, sem.
yngri eru. Vitanlega eru tölur þessar
meðaltöl, og til ei*u þeir menn og eigi
allfáir, sem aldrei fá sofið væran blund'
án svefnlyfja.
Þá komum vér loks að spurningunum::
Hvers vegna þurfum vér að sofa? Og
hvernig ber að skýra eðli svefnsins?'
Margar skýringar hafa komið fram á
þessum fyrirbærum bæöi fyrr og síðar.
Það hefur jafnvel verið reynt að skýra
svefninn með sálnaflakki, þ. e. að sálin.
yfirgefi líkamann meðan sofið er. Aðrir
hafa haldið því fram að í svefninum losni
frumur heilans úr tengslum hvorar við
aðrar, en grípi aftur saman þegar menn
vakna. Hvoruga þessa skoðun geta lífeðl-
isfræðingar nútímans aðhyllzt.
Um alllangt skeið hefur sú skoðun ver-
ið ofarlega á baugi, að í vökunni safnist
mikið af úrgangsefnum fyrir í heila-
frumunum, einkum hinum æðri, eða a8
frumur þessar eyði svo miklu af næring-
arforða sínum, að þeim sé ókleift að
starfa, nema þær fái hvíld. úrgangsefni
þau, sem hér er um að ræða, eru helzt
talin vera kolsýra og mjólkursýra. Þessi
skýring er að mörgu leyti hin álitlegasta,
en ýmislegt má samt finna henni til for-
áttu. Fyrst er að geta þess, að myndun
úrgangsefna og hreinsun þeirra burt aft-
ur fylgist að hvarvetna annarstaðar í
líkamanum. Það er því engan veginn
hægt að sanna, að slík svæfandi efni safn-
ist saman í heilanum, eða séu þar fyrir'
hendi. Einnig er líklegt, að finna mætti-
þann vinnuhraða, að úrgangsefnin sköp-
uðust alls ekki hraðar en líkamanum-
tækist að hreinsa þau burtu. En væri
sá vinnuhraði fundinn, þá væri svefn-
spursmálið leyst, og svefninn elcki lengur
bráðnauðsynlegur. Sumir halda því fram;,-