Blanda - 01.01.1940, Page 102
100
aðrir hafa sagt honum. Sönnunargildi slíkra
skýrslna er því nokkuð mismunandi. Vitni segja
oft ósatt, viljandi eða óviljandi, um sakaratvik,
þó að oft sé ekki kostur að sanna það, einkum
þegar langt er um liðið. En skýrslur um dóms-
mál veita oft fræðslu langt út yfir málsatvik.
Um 1640 játar íslenzkur maður sig t. d. hafa
komizt til Englands, kvænzt þar að konu sinni
lifandi hér á landi og hafa rekið hér kaupskap
10 ár (Alþb. VI. 49, 53). Má á því sjá, að menn
hafi hér haft nokkur mök við ensk skip, enda
þótt það væri lögbannað. Vottorð eitt, sem fram
kom í máli 1650 (Alþb. VI. 265) sýnir, hvernig
geymslu fanga, sem sakaðir voru um stórbrot,
hefir stundum verið varið hjá sýslumönnum
(fjötur á höndum og fótum). Allmikill hluti
málaferla á 17. öld varðar jarðir og jarðabrigði,
og má á því sjá, hverja áherzlu menn lögðu á
jarðaeign og hald jarða í ætt sinni.
Samtíma skráðar heimildir aðrar, auk laga,
dóma og annarra embættisskjala, eru auðvitað
margar og margvíslegar og geta varðað hin
ólíkustu efni. Þau bera oft bæði á sér skýrslu,
með milliliðum eða án þeirra, um tiltekin atvik,
og um ástand þess tíma, sem þau eru orðin til á.
Afsagnarbréf lögmannanna Magnúsar Björns-
sonar 1661 og Árna Oddssonar 1662 (Alþb. VI.
646, 697) eru t. d. í fyrsta lagi óvéfengjanleg
heimild um lausnarbeiðni þeirra, og í öðru lagi
ágætt sýnishorn af stíl lærðra manna þá, með
allri sinni mælgi, biblíutilvitnunum og guð-
rækni, sem var þeirrar aldar háttur.
Skýrslur, er maður skráir sjálfur um skynj-
anir sínar á atburði eða ástandi, eru vitanlega
ákaflega misjafnar heimildir. Þar kemur til