Gripla - 01.01.1990, Blaðsíða 364

360
GRIPLA
Heusler, Andreas, Altislandisches Elementarbuch, Heidelberg 1932.
Iversen, Ragnvald, Norr0n grammatikk, Oslo 1973.
Krahe, H and Meid, W, Germanische Sprachwissenschaft II (Sammlung Gös-
chen Band 780), Berlin 1969.
Kress, Bruno, Laut- und Formenlehre des Islandischen, Halle 1963.
Noreen, Adolf, Altislandische und altnorwegische Grammatik (Laut und Flex-
ionslehre) Unter Berucksichtigung des Urnordischen, Halle 1923.
Skard, Vemund, Norsk Sprhkhistorie, Bind I Til 1523, Oslo 1967.
Stefán Einarsson, lcelandic Grammar, Texts, Glossary, Baltimore 1967.
Valtýr Guðmundsson, Islandsk Grammatik, Islandsk Nutidssprog, Copen-
hagen 1922.
Wessén, Elias, Islandsk Grammatik, Stockholm 1958.
Wimmer, Ludvig, Oldnordisk Formlære til Skolebrug, Copenhagen 1889.
ÁGRIP
Á 19. öld töldu málfræðingar, sem fengust við fornar tungur, að þær geymdu
málið hreinast og óspilltast. Ekki fóru norræn fræði varhluta af áhrifum þess-
arar kenningar um gullöld málsins, en langt er síðan menn misstu trúna á
hana. Enn eimir þó eftir af þessum hugsunarhætti í ritum um norræna mál-
fræði, og er í þessu greinarkorni fjallað um eitt dæmi af slíkum toga.
í allmörgum erlendum bókum um íslenzkt fornmál er staðhæft að í veikum
sögnum, sem fylgja é-beygingu, t.d. vaka, brosa og horfa, verði i-hljóðvarp í
viðtengingarhætti þátíðar (eða þá, að einungis sögnin að vaka, sem hljóðverp-
ist, er gefin sem dæmi um beygingu). Fullyrðing þessi, sem virðist eiga rætur
að rekja til danska málfræðingsins Ludvigs Wimmers, er heldur hæpin, þar
sem hann gefur einungis dæmi um níu sagnir, af liðlega 50, þar sem hljóðvarp
á sér stað. Sé litið til sagna, sem ennþá tilheyra þessum flokki í íslenzku nú-
tímamáli, sýna einungis sjö þeirra merki um hljóðvarp í vh. þt. Þrátt fyrir þessi
fátæklegu rök, virðist það útbreidd skoðun, að hljóðvarp hafi átt sér stað eins
afdráttarlaust og Wimmer vill vera láta. Ljóst er, að miklu ítarlegri heimildir
þurfa að vera fyrir hendi, áður en hægt er að fullyrða nokkuð um hljóðvarp í
beygingu flestra é-sagna í fornmáli eða þær breytingar, sem kunna að hafa
orðið á þeim til nútímamáls. Þó benda dæmin úr íslenzku nútímamáli til þess,
að hljóðvarp í viðtengingarhætti þátíðar sagna hafi aldrei orðið með reglu-
bundnum hætti.