Eimreiðin - 01.01.1926, Page 15

E*MRE1ÐIN
ÍHALDSSTEFNAN
11
^essi stjórnlynda umrótsstefna vorra tíma, sósíalisminn,
^efur einnig borist hingað til landsins, þó ekki fyr en nokkru
e^ir aldamótin. Hún hefur verið miklu lengur á leiðinni hing-
a^ en flestar aðrar öldur stjórnmála og nýjunga í hugsunar-
æ“i. sem hingað hafa borist fyr og síðar frá nágrannalönd-
Unum. En hún fékk óvæntan byr í seglin rétt eftir að hennar
uarð hér fyrst vart, og því olli heimsstyrjöldin 1914—1918.
þeim hildarleik komust atvinnuhagir hlutlausu þjóðanna í
P kreppu af ráðstöfunum stórveldanna, sem með hernaðinn
°ru. að einstaklingsfrelsið gat á mjög fáum sviðum notið
®ln; stjórnir hlutlausu þjóðanna neyddust til annarsvegar að
etta frelsi einstaklinga sinna á margvíslegan hátt umfram
Paö. er almenningsheill krefur á friðartímum, og hins vegar
faka að sér stjórn (ríkisrekstur) á mörgu því, sem betur
er homið í höndum einstaklinganna að öllu venjulegu. Ófrið-
Urt>jóðirnar töldu sig til neyddar að setja hlutleysingjunum
pa hosti, sem neyddu stjórnirnar inn á þessar brautir. Og
,off sannaðist hið fornkveðna, að svo má illu venjast að
9°ff þyki, Menn sættu sig við hin víðtæku höft og ríkisrekst-
Ur>nn, fyrst af nauðsyn, síðan af vana. Lækkandi peningagildi,
þeim röngu ímyndunum um gróða og vaxandi velgengni,
Se,n ávalt fylgja því, breiddi bliku ánægjunnar yfir alt ástandið,
°9 stjórnlyndið dafnaði eins og fífill í sólskini. jafnframt varð
Vmsum ástæðum nokkur breyting á atvinnuháttum í sum-
UlT| hinna stærri kauptúna, með töluverðri fjölgun þeirra stétta,
Sam hafa annarsstaðar reynst móttækilegastar fyrir kenningar
s°síalista. Af þessu hefur sósíalistastefnan nú á fám árum náð
^'klu meiri fótfestu hér á landi, en vænta mátti eftir aldri
ennar. En stjórnlyndið þróaðist víðar á stríðsárunum, það
pa9ntók einnig nokkurn hluta bændastéttarinnar, en fram að
Ynöldinni hafði hún staðið óskift undir merki frjálslyndrar
p6 nu. Úr þessum stjórnlynda hluta bændastéttarinnar er
rarnsóknarflokkurinn upp runninn.
haldsstefnan rís upp. Þegar umróti stríðsins var af
^ °9 menn höfðu fengið tíma til að átta sig á því, að
Vorki hafði sprottið auðlegð né önnur sæla upp úr jarðvegi
líl<SS' ^ hlaut íhaldsstefnan að rísa upp, og hún gerði það
a- Hún krafðist verndar fyrir þau verðmæti þjóðlífsins, sem