Eimreiðin - 01.10.1934, Síða 49

eimreiðin
UM HLÁTUR
375
roest, þá komu hláturgusur frá þessum gestum, sem senni-
lega hafa verið í leikhúsi í fyrsta sinni. Já, það voru gusur
af hlátri. Ekki hjartanlegur, léttur hlátur, heldur slapp hlátur-
>nn út úr þeim af því, að hann varð ekki byrgður. Af þessu
voru töluverð óþægindi fyrir leikhúsgestina yfirleitt, og var
auðsætt, að mönnum fanst þetta undarlegt og frekar háðulegt
athæfi. Allir fundu, að þetta var fíflalegt, en um sjálfan mig
er það að segja, að í allmörg ár á eftir var þeirri spurningu
að skjóta upp í huganum ávalt við og við, hvernig á því stæði,
að heimska og fíflskapur gæti birzt á þennan hátt. Svarið
vafðist fyrir mér og gerir enn, eftir tuttugu ár.
Þetta er ekkert undarlegt þegar þess er gætt, að af hinum
almennu viðfangsefnum sálfræðinnar virðast fræðimennirnir
eiga einna örðugast með að gera grein fyrir hlátrinum. Manni
finst jafnan sem viðfangsefnið smjúgi á einhvern hátt út úr
höndunum á þeim, þegar komið er að þeim skilgreiningum,
sem snerta grundvallaratriði. Þeir gera góða grein fyrir því,
hvað sé mönnum yfirleitt hlátursefni, en það virðist sérstak-
iega örðugt að gera grein fyrir, hvers vegna þessi efni veki
bessa krampakendu kippi og hljóðskelli, sem hlátur nefnist.
En af þeim tilraunum til þess að gera grein fyrir hlátrinum,
sem hafa orðið á mínum vegi, finst mér langsamlega mest til
um tilraun William McDougalls, kennara í sálarfræði við
háskólann í Harvard í Bandaríkjunum. Og mun ég nú leitast
við að gera grein fyrir skoðunum hans um þetta efni á eins
nuðskilinn og aðgengilegan hátt og mér er unt.
A það hefur þegar verið bent, að menn hafi yfirleitt átt
°rÖugt með að gera grein fyrir hlátrinum. Margar hlægilegar
skýringar hafa komið fram á því, hvað hlægilegt sé. Maður-
inn er eina jarðardýrið sem hlær. Og sé hægt að tala um
hláturinn í sambandi við eðlishvöt, þá er það eina eðlishvölin,
sem ekki er sameiginleg mönnunum og þeim dýrum, sem
fionum eru nánust að skyldleika.
Því nær allir höfundar, sem rætt hafa um hláturinn, hafa
falið hann vera ijáning ánægjunnar eða gleðinnar, og því haia
fiestar skýringar á hlátrinum miðað að því að gera grein fyrir
vppsprettum ánægjunnar, sem talin var valda hlátrinum. En
vér sjáum þegar, að vér komumst skamt þessa leið, er vér