Eimreiðin - 01.10.1934, Síða 50

376
UM HLÁTUR
EIMREIÐIN
einungis leggjum sjálf fyrir oss spurninguna: Er oss ánægja
að því, sem vér hlæjum að? Vér hlæjum langoftast að þv>>
sem á einhvern hátt er úr lagi fært, er skælt, öfugt og önd-
vert við það, sem á að vera. Það eru þau atvik, sem oss
mundi vera ami að, ef vér gætum ekki hlegið að þeim.
Herbert Spencer hélt því fram, að hláturinn stafaði af Þvl>
að maðurinn hefði taugaafl fram yfir þörf, og þyrfti hann þv'
að fá útrás fyrir það. McDougall telur nokkurn sannleika >
þessu, en ekki allan. Og hann bendir á, að líkamlega séð se
hláturinn mjög flókin athöfn og telur óhugsandi, að líkamin0
hefði nokkuru sinni eignast þær sérstöku tilfæringar, sem her
koma til greina, ef ekki væri eitthvert alveg sérstakt líffræði-
legt gagn, sem af hlátrinum hlytist.
Hinn nafnkendi heimspekingur Bergson hefur í frægri rit-
gerð leitast við að svara í hverju þetta gagn væri fólgið. OS
í skemstu máli sagt telur hann gagnsemi hlátursins aðalleS3
fólgna í því, að hann sé uppeldismeðal. Vér hlæjum einkuæ
að því, sem er klaufalegt, stirðbusalegt eða minnir á vél, e°
ekki á lifandi veru. Með því að gera þetta að hlátursefni út-
rýmum vér klaufahætti og tilgerð. En McDougalI telur þessa
skýringu ná alt of skamt. Hann getur ekki fallist á, að nátt-
úran hefði búið til þetta samsetta kerfi, sem til hlátursins
þarf, ef ekki væri að ræða um beinlínis eitthvert líffræðilsS^
gagn, sem honum væri samfara. Og í hverju er þá gagnD
fólgið?
Flestum yrði væntanlega fyrst fyrir að svara, að hláturinn
sjálfur vekti hjá manninum gleði. Oss líður betur, ef vér eruæ
hláturmild og höfum oft ástæðu til þess að hlæja. Hláturinn
rekur, um stund að minsta kosti, þunglyndi og drunga á braut-
Líkamlega séð er það gagn af honum, að hann örvar blóð'
rásina og andardráttinn og lætur mikið blóð stíga til höfuðsins>
eins og sjá má á litarhætti manna eftir mikinn hlátur. 03
sálarfarslega séð er gagnið fyrst og fremst þetta, að hláturinn
hrekur á braut hugsanir eða brýtur upp hugsanaþráð manna
og veitir með því hvíld. Fyrir þessar sakir leita menn að Þeim
atvikum, sem vekja hjá þeim hlátur, leita að hinu hlægileSa’
afkáralega; ekki sökum þess að þetta sé í sjálfu sér ánægiu
legt, heldur af því að þetta vekur hlátur, og hláturinn ger,r