Eimreiðin - 01.10.1934, Síða 54

380
UM HLÁTUR
eimreiðin
minnisstætt, að ég sá eitt sinn hina frægu leikkonu Nasimova
sýna þetta með aðdáanlegri snild á leiksviði. Nákominn þessu
er sá hlátur, sem brýzt út án þess að sýnilegt ytra tilefni se
til, fyrir þá sök eina, að lífsfjör mannsins er því nær óvið'
ráðanlegt. Og lífsfjörið brýzt þá ekki út í hlátrinum einum.
heldur einnig í hlaupum og stökkum og öðrum fjörmiklutn
hreyfingum. Það er því ekkert ósamræmi á milli þessa hláturs
og hinnar almennu skýringar McDougalls. Þessi uppfinninð
náttúrunnar er hér aðeins notuð aukreitis í öðru skyni en
aðaltilgangurinn er.
En þá er hláfurinn að óförum sjálfs sín. Þefta er í augum
McDougalIs aðalundirstaða kýmninnar (humour). Það er eins
og maðurinn geti staðið til hliðar og horft á sjálfan siS
og hin lítilvægari mistök sjálfs sín, á sama hátt og hann getur
horft á þetta hjá náunga sínum. Verulega kýminn maður
getur hlegið að sjálfum sér, að sjálfum sér sem einstaklinS
eða að sjálfum sér sem hluta af mannkyninu í heild eða þjóð
eða stétt. Þetta er hlátur á kostnað sjálfra vor, eins og komist
er að orði. Við hljótum gagn af okkar minni mistökum með
því að hlæja að þeim.
Hvers vegna hlæjum vér, þegar vér erum kitluð? Fyrst,er
þess að gæta, að þó sumir geti kitlað sjálfa sig, og þó**
menn geti verið kitlaðir af flugu eða strái, sem enginn helduf
á, þá hlær enginn, sem þetta kemur fram við, af því menn
hlæja einungis að kitli, þegar önnur manneskja er að leika
sér að kitla þá. Þetta sýnir, að kitlið á sér frekar sálarleSar
en lífeðlisfræðilegar rætur. McDougalI telur að kitl-hláturinn
sé hin frumstæðilegasta og elzta tegund af kýmni; það er
hlátur að sjálfum sér; maður verður sjálfur hlægilegur af Þvl'
að þessi Iátalætis-árás annara veldur svo miklum óþægindum-
Venjulega hlær bæði kitlarinn og sá, sem kitlaður er, og þeir
hlæja báðir að því sama. Þeir hlæja að óþægindum þess, sem
kitlaður er, og með því að hlæja saman örva þeir og lenSl3
hláturinn.
Hvaða menn eru hláturmildastir? Ef sú kenning væri re^/’
að hláturinn stafaði af sjálfs manns upphefð við að horfa a
mistök annara, þá ættu þeir að vera hláturmildastir, sem
montnastir eru og mesta fyrirlitningu hafa fyrir öðrum.