Eimreiðin - 01.10.1934, Side 106

432
RITSJÁ
eimreiðin
tveimur ritum, sem hér ræðir um, er ekki gerður til að kasta rýrð á
Finn Jónsson né hans verk, heldur einungis til að meta á hlutlausan °g
raunsæan hátt framfarir þær, sem rif Jóns Helgasonar ber vott um.
Sem dæmi þess, hve miklu og í rauninni margbreyttu efni er komið
í stutt mál, má nefna inngangskafiann um sögurnar (bls. 106—37). Hér
er rætt um flest aðalvandamálin, sem varða upptök þeirra, þróun og stíl,
á víðsýnan og skynsamlegan hátt. Eflir stutt yfirlit er þar lýst all-vandlega
(í svo stuttu riti) munnlegum frásögnum, lífi þeirra og aðstæðum; 1
„Tradition og historie" er rætt um það, að hve miklu leyti munnlegu
frásagnirnar eru sannar, — og í þeim umræðum er ekkert af þeirri
hjátrú sumra manna, að helzt alt sé satt, ef það er aðeins „arfsögn"-
I þessum þáttum er að sjálfsögðu stuðst við rit Liestols og Heuslers
eða tekin afstaða til þeirra; en niðurstaðan verður þó engin einhliða
„Freiprosa" (kenningin um „Freiprosa", sem mestrar hylli nýlur meðal
Þjóðverja, gerir ráð fyrir, að sögurnar séu yfirleitt skrifaðar upp breyt-
ingarlítið, enda lærðar orðrétt, meðan þær voru óskrifaðar), fyrir þvl
sér kaflinn „Nedskrivning og forfatterskab", þar sem höfundurinn kemur
að því, að í þeirri mynd sem vér þekkjum fornsögurnar, eru þær rit, og að
sumar þeirra hafa aldrei verið annað en rit, þó að þættirnir, sem þaer eru
skapaðar úr, hafi yerið sagðir. Loks er í „Teknik og stil“ stutt og gl°2*
yfirlit yfir það efni (ég vil t. d. benda á hina kjarnorðu lýsingu í § 167)-
í bókinni er svo gætilega farið með hið vafasamara, að mér virðist
hún yfirleitt ekki standa vel til höggs; ef ég ætti að henni að finna, Þa
mundi ég helzt nefna, að einhverju væri slept, sem ég mundi kjósa að
rætt væri í henni, en þó verður að taka tillit til hlutverks og lengdar
hennar. En ég skal samt nefna tvö dæmi. Þegar lýst er stíl Eddukvaeð-
anna, hefði mér þótt fara vel á, að minst hefði verið á það einkenni-
lega fyrirbrigði, sem Þjóðverjar nefna „Variation"; mér hefur frá barn-
æsku þótt hún einhver mesta prýði þessara kvæða. í kaflanum „Ned'
skrivning og forfattere" hefði mér þótt þörf að minnast nokkuð vand-
Iega á, að sumir söguritarar voru líka einskonar sagnfræðingar: matu
gildi heimilda, leiðréttu eftir traustari heimildinni eða af hyggjuviti sjálfs
sín, ályktuðu sjálfir um orsakatengsl o. s. frv. Allir eru á einu máli umi
að þetta sé algengt í konungasögum, en ég hygg dæmi þess megi finna
Iíka í fslendingasögum (glegsta dæmið er Eyrbyggja, en þetta mun koma
í smærra stíl miklu víðar fyrir). Þá verða flokkarnir í § 160: 1) „de typlSke
traditionssagaer", eins og Heiðarvíga saga, Reykdæla o. s. frv.; 2) sögur
samdar eftir munnlegum og rituðum heimildum af sagnfræðingi (Evr
byggja, Egils saga), skáldskaparhneigð á líku stigi og hjá Snorra; 3) sögur
samdar eftir munnlegum og rituðum heimildum, íblandaðar skáldskaP
(höfundar), sem fer vaxandi (Laxdæla, Njála). Röðun íslendingasagna’
bls. 167 o. áfr. (þeim er raðað eftir héruðum) fellur mér ekki í Se ’
en vel má vera, að ekki hafi verið annars kostur; þrátt fyrir alt. sern
um þær hefur verið skrifað, eru mikilvægir hlutir í bókmentasögu þoirra
órannsakaðir enn. — Vel mun mega leita í þessu riti til að finna m's