Eimreiðin - 01.01.1954, Page 58

38
UNGVERSKAR RÓKMENNTIR
eimreiðin
sínum og óvæginn í mannlýsingum, svo að nálgast mannhatur.
Enn lengra í því efni gengu þó sumir aðrir ungverskir höfundar
þessa tímabils, svo sem Jon Vajda (1827—1897), sem er fullur
öfga, beiskju og vonleysis í skáldskap sínum og þjáðist af sjúk-
legri þörf til að sýna allt það ljótasta og lægsta í manneðlinu.
Árið 1908 hóf nýtt tímarit göngu sína í Ungverjalandi undir
nafninu Vesturlönd (Nyngat). Eins og nafnið bendir til túlkaði
það einkum bókmenntastefnur frá Vestur-Evrópu, enda voru höf-
undar þeir, er í það rituðu, meira og minna lærisveinar enskra,
þýzkra og franskra rithöfunda eða höfðu orðið fyrir áhrifum frá
þeim. Kunnastir þeirra, sem stóðu að stofnun þessa tímarits, voru
skáldin Andrew Ady, Michael Babits, Frederick Korinthy og Sigis-
mund Móricz. Sá síðastnefndi var þeirra áhrifaríkastur og réðist
í sögum sínum af mikilli hörku á ungverska aðalinn fyrir meðferð
hans á bændastéttinni, sem hann lýsir átakanlega.
Þekktasta leikritaskáld Ungverja frá tímabilinu 1900—1918 er
Ferenc Molnár. Hann samdi leikrit, sem leikin hafa verið um öll
Vesturlönd og einnig austur í Asíu, svo sem í Japan.
Fyrri heimsstyrjöldinni lauk illa fyrir Ungverjaland, því eftir
skammvinna stjómarsamvinnu milh borgaraflokkanna og jafnað-
armanna, sem stofnað var til árið 1918, náðu kommúnistar stjóm-
artaumunum í fjóra mánuði, en síðan tók við hálf-fasistisk stjóm
með einræðisherrann Horthy í forsæti. Einræði var því komið á
í Ungverjalandi, áður en Hitler komst til valda í Þýzkalandi. Ung-
verskir rithöfundar á tímabilinu 1918—1950 hafa því fengizt mjög
við þjóðfélagsvandamálin, þó að ekki hafi þau verið með öUu
hættulaust söguefni, enda sumir orðið að flýja land fyrir rit sín.
Einkum hafa hin hörðu kjör bændanna legið þessum höfundum
þungt á hjarta. Þannig lýsir skáldið Jósep Darvas í skáldsögunni
„Svartabrauð“, sem út kom 1934, átakanlega eymd og bágindum
bændanna. Annað ungverskt skáld, Francis Móra, hefur í skáld-
ritinu „Söngvar frá hveitiökrunum" lýst mjög vel lífi og kjörum
bændanna fyrir og eftir fyrri heimsstyrjöldina. Rodion Markovits
ritaði skáldsöguna „Fangelsisvist í Síberíu“, sem vakti mikla at-
hygli og þýdd hefur verið á níu tungumál. Fjöldi annarra ung-
verskra skáldsagnahöfunda hafa vakið eftirtekt fyrir sögur sínar.
Meðal þeirra er skáldkonan Jolan Földes, sem vann alþjóða-bók-
menntaverðlaun fyrir söguna „Veiðikattar-stræti“, sem gerist i
Paris. Meðal ungverskra ljóðskálda síðustu ára eru ef til vill
merkastir Ladislaus Mécs og Lawrence Szabo. Sá síðarnefndi hefur
einkum orðið kunnur fyrir ljóðaþýðingar sínar úr erlendum málum