Eimreiðin - 01.01.1954, Page 72

52
UM ÞJÖÐSÖGUR
EIMREIÐIN
leitt. Gat Tómas prestur við henni son, og var hann vegna þess,
á prestastefnu 1660, dæmdur frá kjól og kalli. Var þá Tómas
prestur gamall orðinn. Hannes Benediktsson hét sá prestur, er þá
fékk Snæfjallaþing. Hans fyrsta verk var að gefa þau saman í
hjónaband, fyrirrennara sinn og Galdra-Möngu. Var það að vísu
óleyfilegt, en séra Torfi á Kirkjubóli studdi hann. Var það styrkur
góður, því að séra Torfi var stórríkur maður og héraðshöfðingi,
þó gamall væri orðinn. Urðu af rekistefnur, sem þó hjöðnuðu
fljótt, og styrkti það enn betur þann grun almúgans, að Margrét
væri „yfirbevísuð“ galdranorn, og þetta áfall hennar mundi flýta
úrslitum dauðadómsins, er yfir henni vofði.
En þegar af því varð ekki, að hún yrði brennd á báli, eins og
svo margir höfðu spáð henni, en loks alsýknuð af galdraáburð-
inum — vildu fáir trúa. Þá tók þjóðsagan og þjóðtrúin málið í
sínar hendur, með því ófært var, að einhver alræmdasta galdra-
nom og þjóðsagnahetja íslands „missti glæpinn" og yrði heiðarleg
prestsmaddama í héraði. Þjóðtrúin dró því belg á höfuð Galdra-
Möngu, og þjóðsagan dró hana inn alla Snæfjallaströnd og drekkti
henni undir fossinum fagra í Innri-Skarðsánni. Er það löng leið
að fara og nóg vatn nær, en hvergi jafn stór foss og fagur. Heitir
fossinn síðan Möngufoss, en hét áður Sólfoss, einhver fegursti
foss á öllu Vesturlandi og blasir víða við gegnt suðri og sól mót
útbyggðum ísafjarðardjúps, þar sem hann steypist fram af lóð-
réttu hengiflugi hamrabeltisins. Já, stór var Galdra-Manga í þjóð-
trúnni og mikið við að miða. En það er af söguhetju vorri að
segja, að hún lifði í 66 ár eftir að henni átti að hafa verið drekkt
undir fossinum; þar af 56 ár í ekkjudómi, dó loks árið 1726, komin
hátt á tíræðisaldur.
Vegna hinnar ómetanlegu hjálpsemi séra Torfa á Kirkjubóli,
og eftir að líflátshættan var liðin hjá og Galdra-Manga gift Tómasi
uppgjafapresti, gaf hún séra Torfa í þakkarskyni hinar dýrmætu
bækur og handrit föður síns, er hún bjargaði frá bálinu í Tré-
kyllisvík 25. september 1654, og brenna átti með Grími galdra-
manni Jónssyni, er þá var réttaður, en höfðu gleymzt 5 dögum
áður, þá er þeir voru brenndir Munaðamesbændur, Þórður og Egill.
„Meðal bóka þessara var Konungsskuggsjá, er Þórður hafði sjálfur
uppritað."
Torfi prestur andaðist 1668, og tók þá Páll sýslumaður í ísa-
fjarðarsýslu, sonur séra Torfa, við bókunum. Páll sýslumaður
var stórríkur og giftist 1672 Gróu Markúsdóttur sýslumanns Snæ-