Ægir - 01.10.1980, Side 26

Endurreisn þessa stofns hefur því tekist vonum
framar. Kemur þar einkum tvennt til. í fyrsta lagi
urðum við fyrir því láni að mjög lítill hrygningar-
stofn gat af sér tiltölulega stóran árgang árið 1971.
f annan stað tryggði veiðibannið á árunum 1972-
1975 að þessi stóri árgangur fékk að vaxa og hrygna
í friði að minnsta kosti einu sinni áður en veiðar
hófust. Frá og með 1975 hefur veiðum verið stillt
svo í hóf að endurreisn stofnsins hefur getað haldið
áfram. Telja verður að endurreisn þessa síldarstofns
hljóti að vera klassískt dæmi um þann árangursem
ná má þegar farið er að ráðum vísindamanna en það
var gert að því er varðar hámarksafla og síldveiði-
bann allt frá 1970-1979. Nú eru þó ýmsar blikur á
lofti þar sem íslensk stjórnvöld hafa í ár í fyrsta
sinn ekki samþykkt tillögur Hafrannsóknastofn-
unar um leyfilegan hámarksafla á íslenskri sumar-
gotssíld. Þessi afstaða íslenskra stjórnvalda ereink-
um uggvekjandi vegna þess að sá grunur leikur á
að þeir árgangar sem bætast munu í stofninn á næstu
árum séu ef til vill verulega miklu lakari heldur en
árgangarnir sem veiðin byggist á um þessar mundir.
Það er og nöturlegt að um 200 skip fá nú síld-
veiðileyfi. Hér áður fyrr fóru að vísu um 200 ísl.
skip á síld. Þá varð aflinn líka oft mörg hundruð
þúsund tonn. Nú á að nota jafnmörg skip til að
veiða 1/10 þess sem áður var.
Lokaorð
Forráðamenn þessarar ráðstefnu óskuðu þess að í
inngangserindi um síldarstofna og síldveiðar væri
sérstaklega gert að umræðuefni áhrif síldar á aðra
fiskstofna. Víxláhrif hinna ýmsu fiskstofna á hvern
annan voru í raun mjög til umræðu á síðustu
norrænu fiskimálaráðstefnunni, sem haldin var fyrir
tveimur árum, en þá hélt dr. Erik Ursin, erindi
um Norðursjávarlíkan sitt eins og kunnugt er. Ég
geri ráð fyrir að þessi ósk forráðamanna ráðstefn-
unnar nú sé í beinu framhaldi af þeirri umræðu.
Ég verð að játa, að ég er einn þeirra, sem tel, að
rannsóknum á þessu sviði sé allt of stutt komið og
miklu meiri vísindalegum gögnum verði að safna og
úr þeim að vinna áður en hægt er að taka niður-
stöður þær, sem Norðursjávarlíkanið bendir til,
alvarlega. Að því er síldina varðar, þykir mér þó rétt
að benda á eftirfarandi atriði.
Jarðsögulegæ séð er síldin mjög gamall fiskur og
hefur því verið hluti af vistkerfi sjávarins miklu
lengur en flestar aðrar þær tegundir, sem við nýtum
á vorum dögum. Síldin er mjög framarlega í fæðu-
keðjunni. Langvarandi rannsóknir á fæðu hennar
sýna að í langflestum tilfellum er aðalfæða síldar-
innar ekki aðrir fiskar heldur ýmis smákrabbadýr,
sem aftur eru jurtaætur. Breytileg stærð síldar-
stofna hefur því ekki bein áhrif á stærð annarra fisk-
stofna þar sem þeir eru yfirleitt ekki hluti af fæðu
síldarinnar. Sildin getur hins vegar verið mjög mikil-
vægur hluti fæðu ýmissa annarra fiska, svo sem
þorsks og ufsa, svo ekki sé minnst á hvali. Þar
sem mergð síldarinnar var meiri en annarra fisk-
tegunda er engum vafa undirorpið að hrun síldar-
stofna í norðaustanverðu Atlantshafi hlýtur að hafa
haft mjög mikil áhrif á vistkerfi þeirra hafsvæða,
sem síldin nýtti. Þannig er líklegt að eins konar
tómarúm hafi orðið í Noregshafi við hrun Norsk-
íslenska síldarstofnsins, en þetta tómarúm hafí síðan
að nokkru eða öllu leyti verið fyllt með verulegum
vexti kolmunnastofnsins á síðustu árum. Þá er
einnig hugsanlegt að loðnan hafi að einhverju leyti
notið góðs af hruni síldarstofnanna. Þó verður að
geta þess að ætissvæði fullorðinnar loðnu er yfit"
leitt í miklu kaldari sjó og á norðlægari slóðum
en ætissvæði síldarinnar. Uppeldisstöðvar þessara
tveggja tegunda gátu þó verið á hinum sömu svæð-
um svo sem í Barentshafi og ekki er útilokað að
stærð loðnuárganga hafi aukist við það að síldm
hvarf af uppeldisstöðvunum á þessum slóðum-
Allt eru þetta þó fyrst og fremst vangaveltur og
bollaleggingar um það sem hugsanlega hafi gerst
en sannanir vantar þar sem rannsóknir á stærð
kolmunna og loðnustofna fyrir hrun síldarstofn-
anna liggja ekki fyrir. Af þessum sökum tel ég mjög
hæpið að fullyrða mikið um víxlverkun síldar og
annarra fisktegunda. Enn sem komið er þykir mer
eðlilegra að miða uppbyggingu síldarstofna við
sögulegar staðreyndir. Við þykjumst vita með
mikilli vissu að Norsk-íslenska síldin var allt að
tíu milljón tonn hér fyrir tuttugu árum. Við
þykjumst einnig vita að í áraraðir hafi síldin
verið mjög mikilvægur þáttur í vistkerfi sjávar-
ins. öll líffræðileg og vistfræðileg rök virðast þvl
hníga í eina átt, sem sagt þá að endurreisa síldar-
stofnana eins fljótt og unnt er þannig að afrakstuis-
getu þeirra verði komið í fyrra horf og síldin ver 1
að nýju hin mesta auðlind norðurhafa.
Fyrir tvemur árum var haldinn mikil ráðstefn3
á vegum Alþjóðahafrannsóknaráðsins er fjalla
um þann líffræðilega grunn sem stjórnun á veiðu111
uppsjávarfiska hlyti að byggjast á. Niðurstöðu1
þessarar miklu ráðstefnu urðu meðal annars þærJ
stjórnun sildveiða yrði að byggjast að miklu leý11
öðrum lögmálum heldur en stjórnun botnfiskveiða-
530 — ÆGIR