Ægir - 01.10.1983, Side 27

eiginlega stefnu á mörgum sviðum efnahagsstarfsem-
innar.
Við stofnun bandalagsins 1958 voru íbúar þess um
168 milljónir í ríkjunum sex. Með stofnun Efnahags-
bandalagsins var komið á fót stórri efnahagslegri
heild, sem tryggði Vestur-Evrópu eðlileg og jafn-
framt nauðsynleg áhrif á framvindu heimsmála. Efna-
hagsbandalagið varð þannig grundvöllurinn að því,
að Vestur-Evrópuríki gætu staðist samkeppni stór-
veldanna þ.e. Bandaríkjanna og Sovétríkjanna. Við
stofnun bandalagsins má segja, að þriðja aflið hafi
komið fram sem mótvægi gegn stórveldastefnu
Bandaríkjanna og Sovétríkjanna.
Arið 1961 sóttu Bretar, Danir og írar um aðild að
Efnahagsbandalaginu en Frakkland lagðist gegn
aðild Breta og var því málið fellt niður í bili. Árið
1967 sóttu síðan sömu ríki um inngöngu ásamt Nor-
egi, en því var aftur hafnað af Frakklandi. Það var
síðan árið 1970 að skriður komst á málið að nýju með
ðreyttri afstöðu Frakka. Bretar, Danir og írar fengu
loks aðild að Efnahagsbandalaginu 1. janúar 1973 en
Norðmenn höfnuðu aðild í þjóðaratkvæðagreiðslu.
Eíkjum Efnahagsbandalagsins fjölgaði um þrjú og
uröu þá ríki þess alls níu. Eftir þessa útvíkkun árið
1973 er íbúafjöldi E.B.E. landanna kominn upp í 257
milljónir á móti hér um bil 210 milljónum í Banda-
ríkjunum. Grikkland gerðist síðan aðili að Efnahags-
handalaginu um áramótin 1981 til 1982, þannig að í
ðag eru ríkin alls tíu að tölu. Heildarmannfjöldi í
Efnahagsbandalagsríkjunum var árið 1981 um 272
milljónir. Til samanburðar er vert að geta þess að þá
var mannfjöldi um 268 milljónir í Sovétríkjunum en
um 230 milljónir í Bandaríkjunum. Það er ljóst af
framangreindu ásamt fleiri samverkandi þáttum að
Efnahagsbandalag Evrópu er ein stærsta markaðs- og
viðskiptaheild í heiminum í dag.
3. Inngangan í E.F.T.A. og viðskipta-
samningurinn við E.B.E.
Islendingar fylgdust vel með þróun mála þegar
E.B.E. og E.F.T.A. voru stofnuð, en tóku ekki þátt
1 viðræðum um stofnun þessara samtaka. Það var ekki
fyrr en á seinnihluta sjöunda áratugarins að stofnuð
var nefnd til þess að ræða hugsanlega aðild íslands að
E.F.T.A. niðurstaðan varð sú, að íslendingargerðust
aðilar að Fríverslunarsamtökum Evrópu 1. mars
1970.
Megininntak samningsins var það, að íslendingar
skyldu strax njóta tollalækkana á útfluttum afurðum
til aðildarríkja E.F.T.A., sem þau höfðu þegar
komið á hjá sér innbyrðis. Þetta hafði m.a. í för með
sér, að tollur féll niður á lýsi, fiskimjöli, freðfiski,
rækjum og lagmeti. Á móti áttu íslendingar að
afnema tolla af iðnaðarvörum frá E.F.T.A. ríkjunum
í áföngum.
íslendingar hófu viðræður við E.B.E. um viðskipta-
samning á árinu 1970. Þeim viðræðum lauk með
samningi, sem var undirritaður 22. júlí 1972. Vegna
deilna, sem Islendingar áttu við Breta og Vestur-
Þjóðverja, tóku tiltekin ákvæði samningsins ekki gildi
fyrr en lausn var fengin á þeim deilum. Hér var um að
ræða bókun sex í viðskiptasamningi við Efnahags-
bandalagið.
Bretar og íslendingar náðu síðan samkomulagi í
landhelgismálinu 1. júlí 1976 og var ákveðið í þeim
samningi, að láta bókun sex taka gildi frá undirritun
samningsins. Samkvæmt bókuninni féll m.a. tollur
alveg niður á frystum flökum, frystri rækju og niður-
soðinni, fiskimjöli o.fl. Á eftirtöldum vörum lækkaði
tollur á heilfrystum þorski, ýsu og ufsa úr 15% í 3,7%,
heilfrystum karfa úr 8% í 2% og niðursoðinni síld úr
20% í 10% toll.
Það er alveg ljóst, að með ofangreindum viðskipta-
samningi urðu viðskipti við E.B.E. með heilfrystan
fisk og fryst flök mun auðveldari en ella og opnuðust
þar möguleikar fyrir íslendinga varðandi útflutning á
framleiðslu sinni.
4. Útflutningur íslendinga til E.B.E.
I seinni heimsstyrjöldinni var helsta markaðsland
fyrir frystan fisk á Bretlandi. Þar réðu mestu við-
skiptaaðstæður síðari heimstyrjaldarinnar. Eftir
seinni heimstyrjöldina var mikið flutt út af frystum
botnfisktegundum til ríkja sem nú eru innan Efna-
hagsbandalagsins, það voru aðallega Bretar og
Frakkar, sem keyptu mest af íslendingum. Árið 1947
fóru t.d. 63% af verðmæti útflutnings á botnfiskteg-
undum til ríkja innan E.B.E. Eftir styrjöldina jókst
framboð á fiski í Vestur-Evrópuríkjunum með auk-
inni togaraútgerð. Opinberir aðilar hættu að annast
innkaup á fiski en við tók frjálst markaðskerfi.
Framangreind atriði leiddu til þess, að útflutningur
íslendinga til Vestur-Evrópuríkja fór ört minnkandi
frá árinu 1947. Árið 1955 var hlutdeild E.B.E. ríkj-
anna af verðmæti útflutnings á frystum botnfiskteg-
undum komið niður í 2%. íslendingar höfðu misst
markaðsstöðu sína vegna aukningar veiða E.B.E.
ríkja og annarra í Norður-Atlantshafi, ásamt því, að
íslenskir útflytjendur beindu kröftum sínum á aðra
ÆGIR-531