Tímarit lögfræðinga - 01.09.1951, Page 11

Niðgjöld — Manngjöld
181
upphaflega hafi eyrir (G álnir) vaðmála jafngilt eyri silf-
urs í skiptum rnanna á milli hér á landi. Svo hafi það
auðvitao og verið, er niðgjöld voru greidd í lögaurum.
Verið hafi þá gnægð silfurs, en skortur á búfé og öðrum
lögaurum. Ekki skal það véfengt, að skortur hafi verið á
búfé og vaðmáli hér á landnámsöld og sjálfsagt nokkuð
eftir lok hennar, og að búfé hafi þá verið verðhærra rnóts
við silfur en það varð síðar. Má vera, þótt menn viti
reyndar ekkert um það, að eyrir lögaura hafi t. d. um 930
jafngilt eyri silfurs, en verðhlutfallið hlaut að breytast
smám saman, eftir því sem búfé fjölgaði og afurðir þess,
þar á meðal vaðmál og gærur (vararfeldir), urðu auð-
fengnari og silfur varð torgætara. Slík breyting hefur
auðvitað ekki orðið allt í einu, heldur hefur hún orðið
smámsaman. Um 1000 jafngilti eyrir ins bleika silfurs 4
aurum vaðmála, eins og áður er sagt, og má ætla, að það
verðhlutfall hafi allöngu áður verið orðið algengt. Meðan
kýr kann að hafa verið í fjórföldu verði móts við silfur,
samanborið við verðlagið um 1000, mega 6 kýr hafa þótt
fullgoldnar í niðgjöld, en um 1000, er silfrið hafði hækkað,
ef til vill fjói^faldast, í verði og búfé lækkað að sama skapi,
þá má ólíklegt telja, að niðgjöld hafi verið rétt goldin með
sömu kýrverðatölu og verið hafði um 900 og fram á 10.
öld. Hitt virðist óneitanlega sennilegra, að greiðsla þessa
gjalds hafi farið eftir almennu verðlagi í landinu.
Að tali sira A. Ó. hafa hæstu niðgjöld verið fullgoldin
urn 1000 og síðan með 4 kýrverðum og 2 ærverðum, en
lægstu niðgjöld með 2 kýrverðum og 3 ærverðum. Þræls-
gjöld voru, eins og að verður vikið, 12 aurar silfurs, sem
sjálfsagt hefou átt, að tali sira A. Ó., að jafngilda 12
aurum vaðmála, eða 72 álnum. Ungur þræll og vel vinnu-
fær, hefði þá verið % lægra metinn en góð kýr. Það er
hætt við því, að um 1000 og síðan hefði mönnum þótt lág
gjöld eftir vegna frændur sína, ef þeir hefðu einungis átt
heimtingu til 4i/3 og niður í 2þt kýrverða og 72 álna eða
% kýrverðs bóta fyrir slikan þræl sinn. Að tali sira A. ó.
hefðu þá t. d. faðir, sonur og bróðir vegins manns, ef