Tímarit lögfræðinga - 01.09.1951, Page 26

lflG
Tímaril lögfrœSinga
Þegar athugaöar eru heimildir frá Jónsbókartímabilinu,
þá virðist það koma þar fram, að verið hefur föst regla í
vitund manna um manngjaldahæð, eins og verið hefur fyrir
þann tíma. Það er sagt berum orðum í dómi frá 1537, að
40 hundruð séu „tvenncir mannbætur.1) 1 öðrum dómi frá
árinu 1527 segir að vísu, að „lx“ hundruð séu „tvöfaldar“
vígsbætur, 2 3)en þar hefur „lx“ sýnilega misritazt í stað
„xl“, enda er það alveg fráleitt, að svo há manngjöld hafi
verið dæmd eftir þann mann (Árna Bessason), sem þar
greinir. Hann var sonur lögréttumanns, og virðist hafa
að öðru leyti verið nafnbótalaus maður. Það, að svo há
manngjöld (40 hundr.) eru dæmd eftir hann, kann að
stafa af því, að dómendur hafa talið hann hafa verið veg-
inn í þinghelgi, og svo hafa þeir ekki haft löngun til þess
að skera við neglur sér þau gjöld, sem dæma skyldi á
hendur inum seka (Teiti ríka Þorleifssyni). Það, að „lx“
hundruð séu að eins tvöföld manngjöld, brýtur og alveg
í bág við in ótvíræðu ummæli í fyrrnefnda dóminum frá
1537 um það, að 40 hundruð séu tvenn manngjöld. Það er
líka harla ólíklegt, að Árni þessi Bessason hefði verið
metinn jafn Páli á Skarði, sem bæta skyldi 60 hundruðum,
eins og síðar verður minnzt.
Nokkru eftir 1630 verður maður valdur að dauða 14 ára
drengs síns, velættaðs, með fúlmannlega hörkulegri með-
ferð. Maðurinn lætur eftir sig 19 hundruð og 24 álnir.
Þessu fé er skipt milli konungs og föðurbræðra drengsins
þannig, að þeir fá 15 hundruð og 43 álnir „í bætur eftir
þeirra bróðurbarn", en konungur fær afganginn, 3 hundruð
og 101 alin „fyrir brot og tilverknað" ins seka.s) Þetta er
samkvæmt því ákvæði Jónsbókar Mannhelgi I. kap., að
skerða skuli manngjöld og þegngildi að tiltölu, ef vegandi
á ekki fé til fullrar greiðslu hvors tveggja.
1) ísl. fbrs. X. bls. 98.
3) lsl. fbrs. IX. bls. 398.
3) Alþb. lsl. V. bls. 591.