Tímarit lögfræðinga - 01.09.1951, Síða 31

Niögjöld — Manngjöld
201
ist hafa verið ur ríki Noregskonungs, sbr. Jónsbók Mann-
helgi 1. Hafði inn vegni greitt veganda „mörg banatilræði
bæði í höggum og slögurn", áður en vegandi hófst handa.
Með því að inn vegni er sagöur hafa verið „hirðstjórans
mann og míns herra kongsins“, þá ákveða dómendur, að
manngjöld skyldi greiða, 15 hundruð, en þriðjungur þeirra
skyldi falla niður sakir tilverknaðar ins vegna. Og þegn-
gildi var ákveðið aðeins 4 merkur í stað 13 venjulegra.1)
Loks var vegandi einungis dæmdur til 12 mánaða fjórð-
ungsútlegðar, með því að inn vegni var ekki úr Noregs-
konungs ríki.2) Þurfti vegandi því ekki að sækja land-
vistarleyfi til konungs, eins og vegendur almennt þurftu.
Bessastaoavaldið sýnist þó ekki hafa virt dóminn um
gjöldin mikils, því að það kúgaði af vegandanum hálfa
jörð hans, víst 20 hundruð, og yfir 20 hundruð í búfé, en
jörðin var dæmd manninum aftur löngu síðar.3)
Árið 1512 eru manngjöld dæmd 20 hundruð, en frá
þeim skyldi draga 3 hundruð „í reiting og tilverkan" við
veganda.4) Verður að skilja það svo, að maðurinn hafi
ekki verið veginn alveg að ósekju. Árið 1588 var sátt gerð
og dómur dæmdur á Kópavogsþingi um mannvíg. Hafði
inn vegni manað mann vopnlausan úr kirkju að sér, og
stóðst maðurinn ekki frýjuorðin. Þegar hann var út úr
kirkjunni kominn, veitti hinn honum mikla áverka, en
maðurinn, sem var heljannenni að burðum, náði vopninu
af hinum og vó hann. Vou manngjöld ákveðin 10 hundruð
og þriðjungur þegngildis, eða rúmar 4 merkur.5)
Eins og áður hefur verið að vikið, hafa manngjöld farið
mjög eftir þeim rétti, sem inn vegni var talinn eiga. Þeir
voru nefndir fullréttisvienn, sem ekki voru taldir verulega
undir meðallagi. Hálfréttismenn voru þar fyrir neðan og
réttlausir menn. Ef slíkir menn voru vegnir, þá hafa mann-
1) ísl. fbrs. VII. 801—S02.
r) Isl. fbrs. VIII. 108—109.
3) lsl. fbrs. IX. 152—154.
4) ísl. fbrs. VIII. bls. 395
Alþb. II. 104. Sbr. Árb, Esp, V. 51.