Tímarit lögfræðinga - 01.09.1951, Side 15

NiSgjöld — Manngjöld
185
verið dreifðir víðs vegar um landið, eftir því sem tímar
liðu, og mörg mál hefur sennilega stundum þurft að höfða,
ef ekki galzt fúslega. Hafa stefnufarir þá verið erfiðleik-
um bundnar, enda greiddu dómskapaákvæði Baugatals
alls ekki að fullu úr þeim vanda.1) Reyndar mátti það vera
áhugamál frændum veganda, einkum inum nánustu, að
sættir kæmust á milli þeirra og frænda ins vegna, með
því að annars máttu þeir eiga hefnda von, og hefndir komu
ef til vill niður á þeim sjálfum eða frænda þeirra, sem
þeir sízt vildu. En þetta hefur ekki verið einhlítt ,því að
verið hafa þá skuldseigir menn og refjóttir, eins og nú,
enda einatt ágreiningur um það, hvort maður var saklaus
veginn eða jafnvel um það, hvort hann hefði unnið sér til
óhelgi.
Það er því líklegt, að snemma hafi ákvæði Baugatals um
greiöendur og þiggjendur niðgjalda ekki verið notuð. Hitt
var einfaldara að vígsakaraðili og vegandi eða fyrirsvars-
menn hans semdu um greiðslu gjaldsins, og að það yrði
greitt í einu lagi eða í fleiri greiðslum til vígsakaraðiljans,
sem svo hefur ef til vill miðlað öðrum nánum frændum
ins vegna af*því. Sagnir um heimtu niðgjalda munu fáar
eða engar hafa geymzt, þar til er tekið var að skrá Islend-
ingasögur. Um niðgjöld er líka mjög sjaldan talað í þeim,
en oft um manngjöld, ein, tvenn eða þrenn o. s. frv., fyrst
og fremst eftir hugsuðu manngildi ins vegna. Kynni þetta
að benda til þess, að inar gömlu reglur um niðgjöldm hafi
verið nokkurn veginn gleymdar, þegar sögurnar voru
skráðar, en að hin skipunin, greiosla manngjalda í einu
lagi til vígsakaraðilja, hafi verið orðin svo almenn, að
mönnum hafi þá ekki komið til hugar að hafa lengur þann
hátt, sem í Baugatali greinir.
Sýnt var, að samanlögð niðcijöld liafi verið 24 hundruð
lögaura. Líkur benda auðvitað til þess, að venjulcg mann-
gjöld hafi verið eins eða svipuð. Þó að greiðsluhátlur
brej'ttist, þá cr mjög hklcgt, að grciðsluhæðin hafi ekki
i) Sbr. Grácás 1 a 202—203.