Tímarit lögfræðinga - 01.09.1951, Page 22

192
Timarit lögfræðinga
manngjalda hafi verifi 2U hundrufi lögaura eftir óbreyttan
frjálsan mann.
III. Manngjöld á Jónsbókartímabilinu.
Lög lýðríkisins nm manngjöld falla úr gildi með Járn-
síðu, að minnsta kosti að miklu leyti. En engar nýjar reglur
um fjárhæð manngjalda voru settar með Járnsíðu, sem
annars sýnist vera sérstaklega lélega gerð lögbók, enda
gilti hún ekki nema fá ár og hefur engin spor markað í
réttarvitund manna né lagaframkvæmd. Hins vegar hafa
ákvæði Jónsbókar um mannvíg skipt meginmáli síðan 1281
og alla tíð til 1734, er ákvæði Norslcu laga Kristjáns fimmta
frá 15. apríl 1687 voru lögboðin hér með konungsbréfi 19.
febr. 1734. Aðalbreyting á viðurlögum fyrir manndráp
eftir Jónsbók var í þessu fólgin:
1. Af fé veganda skyldi greiða konungi svonefnt þegn-
gildi, 13 merkur, er gerðu 5,2 hundruð á landsvísu.
2. Vegandi skyldi fara útlægur, en hann fékk venjulega
landsvistarleyfi af konungi, ef þegngildi var goldið kon-
ungi og manngjöld, sem oft voru nefnd vígsbætur, eins og
að var vikið, voru greidd erfingjum ins vegma, enda væri
vígið ekki níðingsverk, Jónsbók Mannhelgi 1. kap., eða
morð, sbr. Jónsbók Mannhelgi 10. kap.
3. Um manngjöldin (vígsbæturnar) segir það í Jónsbók
I\Iannhelgi 1. kap., að 12 skilríkir menn, löglega tilnefndir
af réttaranum (sýslumanni eða umboðsmanni hans) skuli
dæma erfingja ins dauða einum slík gjöld eftir laga skil-
orði sem þeir sjá réttiligast fyrir guði og málavextir eru
á, en allar aðrar frændbætur og saktal falli niður. Mann-
gjöld skal því einungis gjalda erfingjum ins vegna. Fjar-
skyldari menn fá því ekkert af þeim bótum. Sjálfsagt hefur
ekki fólgizt í þessu nokkur raunveruleg breyting, því að
venjan hefur sennilega þá fyrir löngu verið orðin sú, að
einungis erfingjar ins vegna hafa fengið manngjöldin.
Baugatal Grágásar er að formi til úr lögum numið, en það
hefur engu máli skipt, með því að þá hefur lengi alls eklci
verið eftir því farið. Eaunveruleg breyting er það hins