Tímarit lögfræðinga - 01.09.1951, Qupperneq 30

200
Tímarit löfff ræÖinga
verið bættir fullum manngjöldum. Menn kunnu að hafa
unnið sér til óhelgi eða gert annars á hluta veganda, og
voru þeir þá engu bættir eða minna bættir en ella. Ef menn
féllu í vopnaskiptum, þá var algengt, að jafnað var saman
vígum, og annar aðilja skyldi síoan bæta skakka.
Það er Ijóst, að eigi var síður heimilt og unnt eftir Jóns-
bók að taka til greina þau atriði, sem horfðu til lækkunar
venjulegum manngjöldum, en eftir inum fornu lögum.
Suma menn skyldi þá alls ekki bæta. Þeir, sem dæmdir
voru óbótamenn, hafa víst verið óbættir, þótt einstakur
maður vægi þá.1) Einnig gátu menn unnið sér til óhelgi
og voru þá ekki bættir. Sá, sem vó mann í hefnd, utan
griðastaða, hefur ekki þurft að gjalda full manngjöld.
Allvíða er það greint í dómum, hvort maður hafi verið
veginn ,,saklaus“, og manngjöld látin fara nokkuð eftir
því. Hafa dómendur átt að grennslast eftir því, hvort inn
vegni hefði nokkuð á hlut veganda gert, er máli kynni að
skipta um manngjaldahæð. Fyrirsvarsmaður Eiríks Hall-
dórssonar, sem vó Pál á Skarði, er t. d. spurður um það,
hvort Páll „hefði nokkra sök gert“ við Eirík, og er Páll
lýstur hafa verið ,,saklaus“ veginn, með því að engin gögn
komu frarn um tilverknað hans.2) 1 dómi einum frá 1422
eða 1492 kemur þessi meginregla fram rnjög greinilega.
Veganda er þar dæmt að greiða 27 hundruð í manngjöld
eftir Sigurð nokkurn Þorsteinsson, „ef hann hefði verið
saklaus í hel sleginn“, en manngjöld skyldu lækka, ef hann
hefði greitt veganda það högg, sem vegandi er sagður hafa
fengið í höfuðið á fundi þeirra.3)
Sérstaklega er það ljóst, að víg, sem maður vegur í
sjálfsvörn, skyldi ekki bæta fullum manngjöldum. En
nokkru skyldi þó víst venjulega bæta.4) Rétt eftir 1500
var hér veginn útlendur (þýzkur?) maður, sem ekki virð-
1) Sbr. tsl. fbrs. V. bls. 639—640, X. 463—465.
2) tsl. fbrs. VII. bls. 361.
3) tsl. fbrs. IV. 297—298, XI. 50—51.
4) Víg vegið i sjálfsvörn um 1680 varð þó óbótamál, enda hafði
vegandi ekki lýst vígi, Alþb. VII. 571—572.