Tímarit lögfræðinga - 01.09.1951, Page 25

Niöyjöld — Manngjuld
105
og allur fjöldi hjúa. Slíka menn hefði átt að bæta 25
hundruðum.
Þá er sagt, að fullrétti „slétts manns“ sé 3 merkur, og
hefði því átt að bæta slíka menn 30 hundruðum. Hér mun
vera átt við vinnumenn og lausamenn, sem voru í skatti,
því að hinir, sem eigi voru í skatti, skyldu hafa hálfri
mörk minna í fullrétti.
Fullrétti skattbænda er talið 4 merkur, og manngjöld
því eftir þá 40 hundruð, eins og sagt var.
Fullrétti hreppstjóra er talin hálf fimmta mörk, og
manngjöld eftir þá hefðu þá átt að vera 45 hundruð.
Fullrétti lögréttumanns og presta var 5 merkur talið,
og manngjöld eftir þá hefðu því átt að vera 50 hundruð.
Fullrétti prófasts og sýslumanns er sagt 6 merkur, og
manngjöld eftir þá hefðu þá átt að vera 60 hundruð.
Biskup og lögmaður áttu eftir greininni að fá 9 merkur
í fullrétti, og manngjöld eftir þá hefðu þá átt að vera 90
hundruð.
En fullréttishæð manna er að nokkru mismunandi í
ýmsum gerðum greina þessara. Þó að ekki verði farið eftir
I um rétt og manngjöld bókstaflega, þá hefur rétthæð
og manngjáldahæð sennilega nokkurn veginn fylgzt að,
enda má ætla, að nokkurn veginn fastar reglur hafi mynd-
azt um rétthæð manna eftir stöðu þeirra í mannfélaginu,
og víst er, að dómendur fóru þar eftir, er þeir ákváðu
manngjöld. 1 dómi einum frá 1586 kemur þessi hugsun og
glöggt fram.1) Segir þar, að vegandi skuli svara erfingjum
ins vegna bótum „eftir því sém sá var maður til, er veginn
var“. Dómendur hugsa sér því, að manngjaldahæðin fari
eftir hugsuðu manngildi ins vegna. En á hvern flokk manna
hefur verið lagður nokkurskonar meðaltalsmælikvarði,
enda heppilegt að hafa almenna reglu um venjulega mann-
gjaldahæð hvers flokks, því að annars hefði verið erfitt að
meta hverju sinni, og matið hefði þá oft vakið óánægju
annars aðilja eða ef til vill beggja.
l) Alþb. II. 73.