Tímarit lögfræðinga - 01.09.1951, Blaðsíða 39

Niðgjöld — Mannyjöld
209
á þriggja ára fresti. Fengu menn þá venjulega landvistar-
leyfi, enda væru manngjöld og þegngildi greitt, Að greidd-
urn manngjöldum átti vígsakaraðili að veita veganda
tryggðir. Eftir vígið varð vegandi venjulega að leita á
kirkju náðir, enda mátti ekki draga mann nauðugan af
kirkju, og var kirkjuverði skylt að sjá honum þar farborða,
ef hann hafði engin brot framið, er kirkja ætti ekki að
halda honum, t. d. mannvíg í kirkju.1) Þegar vegandi hafði
innt allt af hendi, fékk hann venjulega landsvistarbréf og
var síðan frjáls ferða sinna, eins og hver ósekur maður.2)
Vopnaburður sýnist að mestu vera af lagður um 1600.
Mannvíg í vopnaskiptum hafa því ekki orðið eftir þann
tíma, að minnsta kosti mjög sjaldan. Verða manndráp
eftir þann tíma víst ekki miklu tíðari en verið hefur á 18.
eða 19. öld. Og svo virðist, sem fyrirmæli um manngjöld
hafi fallið í gleymsku á síðari hluta 17. aldar. Að minnsta
kosti er þeirra ekki getið í vígsmálum þeim, sem í Alþingis-
bókum greinir eftir miðbik 17. aldar.
1 sögnum frá lýðríkistímanum er stundum getið greiSslu
manngjalda, hvar, hvenær og í hverju þau skyldi greiða.
Fór það vitanlega eftir sátt eða gerð þeirri, sem fram fór
um málið. Sáma er um ákvæði dóma og samninga um
greiðslu manngjalda eftir Jónsbók. Dómurinn um víg Páls
á Skarði frá 14973) veitir sérstaklega glöggva hugmynd
um þetta, enda er þar lagt lag á verðmæti þau, er greiða
skyldi, eins og reyndar oft er gert. Greiða skyldi í þrennu
lagi, er kallað var fyrstu, önnur og þriðju söl. Fyrstu söl
skyldi greiða innan mánaðar frá dómsuppsögu (30. júní),
önnur að Mikjálsmessu næstu (29. september), en in þriðju
skyldi gjalda í fardögum næsta ár. Manngjöldin skyldu
eftir þessu vera fullgoldin hér um bil 11 mánuðum eftir
uppsögu dómsins. öll söl skyld gjalda á Skarði, sem þá
hefur verið heimili annars erfingja Páls (Orms Jónssonar
1) Kristinréttur Árna biskups 13. kap.
2) Glöggt dæmi um gang vígsmála frá 16. öld er í Alþb. II. 139—141,
sbr. 172.
3) Isl. fbrs. VII. bls. 361—362.