Tímarit lögfræðinga - 01.01.1964, Page 30

sem konungdæmi og ríki á Vesturlöndum tóku á sig
þessa ógermönsku mynd, og þessir drætlir hafa mark-
azt mismunandi djúpt, áður en ríki nútímans, sem eru
yfir persónu einstakra manna liafin, leysa af hólmi per-
sónuhundið konungdæmi einveldistímabilsins. Hér þyk-
ir mér að vísu hlýða að henda á, að skandinavísku lönd-
in með íhaldsstefnu sinni liafa síður en svo kynnzt of-
urveldi furstadæmanna að jafnmiklum mun og l. d.
Frakkland eða hin nær þrjúhundruð lillu furstadæmi
og smáríki hins Heilaga Rómverska Ríkis Þýzkrar
Þjóðar, sem sjálft hefur sem riki aldrei komizt ná-
lægt því að vera einvalda keisaradæmi, heldur hefur
ávallt verið furstalýðveldi.
Réttarfyrirskipun getur verið með tvennu móti: fram-
kvæmandi (exekutivisch) og reglugerandi (normalív).
Framkvæmandi réttarfyrirskipun setur ekki nýjan rétt,
heldur þjónar fullnun réttarins, framkvæmd lians og
fyllingu. Hún getur snert eitt einstakt, ákveðið tilvik
eða sem fyrirmæli miðað að fullnun réttarins fyrir
fjölda tilvika af sama tagi. Þeir, sem réttarboð þelta
láta út ganga, hljóta lögtrúnað (legitimation) sinn eða
valdhöfn fyrir tilstilli réttarins, laganna, sem þeir sjálf-
ir eru undir settir. Með þessum hætti er til komið sam-
band milli réttar og fyrirskipunar, sem getur auðveld-
lega leitt til þess, að fyrirskipunin stefni ekki í átl lil
fullnunar, heldur í ált til að þétta og fylla réttinn og
komi þannig í stað réttarins. Því götóttari og ófullkomn-
ari sem lögin eru, þeim mun meiri er hættan á þvi, að
framkvæmdarvaldið láti hoð sín koma í stað réttarins,
svo að með orðfæri okkar daga — framkvæmdarfyrir-
mæli verða að fyrirskipuðum rétti. Það er eitl af vanda-
málum nútímans, að löggjafanum takist að finna með-
alliófið milli verkefnis síns, að setja rétt, og þeirrar
skiljanlegu takmörkunar, að halda sig við meginatriðin
í setningu reglnanna, sem stuðlar að aukinni virðingu
hans; hin veigaminni atriði laganna eru ákveðin af
24
Tímaril Uhjfnvðinga